حجاب پس از فردا؛ نقش ما و تحولات ممکن در وضعیت حجاب در آینده ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

در تاریخ ۲۵ دیماه ۱۴۰۲ به دعوت برگزار کنندگان جشنواره عمار بحثی داشتم با عنوان «حجاب پس از فردا» که مساله ‌اش پرداختن به تحولات ممکن در وضعیت حجاب در آینده ایران بود و نقشی که ما در این تحولات می توانیم داشته باشیم.

در واقع مبنای بحث این است که آینده را تصمیمات امروز ما رقم می‌زند و با تبیین ابعاد مختلفی که منجر به مهم شدن مساله حجاب شد و سه سطح مهم مساله حجاب توضیح دادم که چگونه اگر درک درستی از این سه سطح نداشته باشیم اقدامات ما در هرسطح ممکن است اثر سطح دیگر را خنثی کند.

برای دریافت فایل صوتی کلیک کنید

Visits: 341

نقدي بر کتاب «حجاب شرعي در عصر پيامبر ص» (۲)

بسم الله الرحمن الرحیم

کتاب «حجاب شرعی در عصر پیامبر» نوشته‌ای است از آقای امیر ترکاشوند که ظاهرا حوالی سال ۱۳۹۰ در فضای مجازی منتشر شد و ادعاهایی در آن مظرح گردید که کاملا خلاف واقعیت بود. در طول ۱۳ قرن گذشته و تا پیش از قرن بیستم که برخی افراد تحت تاثیر فرهنگ غرب سخنان متفاوتی مطرح کرده‌اند تمام علمای جهان اسلام، اعم از شیعه و سنی در وجوب پوشش بدن زن اتفاق نظر داشته‌اند و تنها اختلافی که بین آنها وجود داشت، در خصوص پوشاندن یا نپوشاندن «وجه و کفین و قدمین» (یعنی صورت و دو کف دست و دو کف پا) بوده است. از این رو، مساله بقدری در جهان اسلام واضح بوده که پوشش سر زنان به عنوان ضروری دین قلمداد شده است؛ یعنی مطلبی است که به عنوان یک تکلیف اسلامی مورد اذعان تمام مسلمانان بلکه غیرمسلمانان بوده است؛‌تا حدی که امروزه مهمترین نماد مسلمانی حتی از نظر غیرمسلمانان، حجاب زنان است.

اما این کتاب ادعا می‌کرد که برهنگی در زمان پیامبر ص یک پدیده بسیار عادی بوده است و طبیعی است که در چنین جامعه‌ای توصیه اسلام به پوشش فقط می‌توانست یک توصیه حداقلی باشد نه در حد پوشاندن تمام بدن غیر از وجه و کفین و قدمین. کاری که در این کتاب انجام شده شبیه این است که کسی امروزه با دوربین عکاسی به مناطق لختی‌ها در اروپا و آمریکا برود و صدها و بلکه هزاران عکس از این افراد در موقعیتهای مختلف بگیرد و همه در کتابی گرد آورد و در مقابل کسانی که تاکنون اروپا و آمریکا را از نزدیک ندیده‌اند ادعا کند که برهنه بودن در غرب یک پدیده بسیار عادی و متداول است و لباس پوشیدن یک امری است که خیلی بندرت رخ می‌دهد! تفاوت این مثال با آنچه در این کتاب رخ داده صرفا این است که چون عموم مردان صدها برابر عکسهای وی عکس و فیلم از زندگی غربیان دیده‌اند سخن وی را قبول نمی‌کنند، اما وقتی شبیه چنین کاری در خصوص منطقه حجاز در ۱۴۰۰ سال قبل انجام شود برای بسیاری از افراد غیرمتخصص باورپذیر می‌گردد. وی در ادامه کتاب خویش و بر اساس ذهنیتی که با مقدمات فوق در کتاب خویش رقم زده، سعی می‌کند با تحریف معانی کلمات قرآن چنین وانمود کند که آیات مربوط به پوشش سر و گردن و ساق پای زنان در قرآن کریم، ربطی به پوشش این اندامها ندارد و صرفا به معنای پوشش عورت است! و سپس با تقطیع سخنان برخی از فقها و تحمیل معانی نادرست بر تعابیر آنها چنین القا کند که اختلاف فقها هم فقط در محدوده ذکر شده نبوده، بلکه برخی فقها حد پوشش زن را فقط در حد عورتین می‌دانسته‌اند!

متاسفانه این کتاب به تدریج در میان افراد غیرمتخصص شیوع پیدا کرد و در میان طیف خاصی از جامعه به عنوان مدرک مهمی علیه حجاب شرعی قلمداد ‌گردید؛ و همین امر انگیزه‌ای شد که در سال ۱۳۹۲ مقاله‌ای بنویسم با عنوان «حجاب در آیات و روایات، نقدی بر کتاب حجای شرعی در عصر پیامبر» و در آن نشان دهم که وی چگونه مهمترین استدلالهای وی مبتنی بر تحریف معانی کلمات و تقطیع وقایع است؛ تا بلکه مخاطب حدیث مفصل بخواند از این مجمل. چندی بعد که کتاب مذکور گسترش بیشتری در جامعه یافت، انتشارات سدید (وابسته به بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق ع) از بنده درخواست کردند که اجازه نشر آن را به ایشان بدهم و آن را به صورت یک کتاب منتشر کردند. البته در این فاصله مجموعه ۳ جلدی‌ای با نام «حجاب‌پژوهی» به اهتمام دفتر مطالعات و تحقیقات زنان زیر نظر آقایان مجید دهقان و محمد عشایری منفرد منتشر شده است که بدون اینکه اشاره به نام کتاب مذکور داشته باشد به تفصیل تمام شبهات آن را پاسخ گفته است که به‌ویژه جلد اول آن با عنوان «پوشش زنان در زمان پیامبر» با تتبع بسیار جامعی بخوبی نشان می‌دهد که ادعای پایه کتاب مذکور چه اندازه بی‌اساس است.

در سال ۱۳۹۶ چندین موسسه از بنده درخواست مناظره با ایشان کردند؛ بنده پذیرفتم اما ایشان مرتب طفره می‌رفت تا نهایتا این مناظره در موسسه فهیم انجام شد که فایل صوتی و پاورپوینت و فیلم تصویری آن را از اینجا می‌توانید دریافت کنید.

با توجه به اینکه بخش‌هایی از کتاب مذکور همچنان در فضای مجازی و به صورت القای شبهاتی درباره اعتبار حجاب شرعی در حال گسترش است به دعوت موسسه نبأ قرار شد در نشستی مجازی مروری بر اهم ادعاهای کتاب و نقد آنها داشته باشم؛ که دو نشست در تاریخ ۷ و ۱۴ دیماه ۱۴۰۲ برگزار شد. در اینجا فایلهای این دو جلسه (فایل صوتی جلسه اول) و (فایل صوتی جلسه دوم) به همراه پاورپوینت جلسات بررسی حجاب شرعی در عصر پیامبر تقدیم می‌شود.

Visits: 26

بازخوانی حیا به عنوان بن‌مایه فطری زن

بسم الله الرحمن الرحیم

در رویداد ملی حجاب از نگاه علم که به اهتمام مدرسه اخلاق پژوهی روشمند، وابسته به انجمن علمی معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد زوایای مختلف و نگاههای موافق و مخالف در زمینه‌های مختلف مربوط به حجاب مطرح شد؛ و اختتامیه‌اش علی‌القاعده می‌خواهد نوعی جمع‌بندی و افق‌گشایی برای آینده باشد. گفته شد «اختتامیه برای این رویداد است تا هم انعکاس وسیع تری نسبت به اهداف این رویداد صورت گیرد و هم مباحث مغفول یا کمتر پرداخته شده این رویداد متذکر گردند و راه پیش روی این گفتمان علمی ترسیم شود.»

در سخنرانی بنده در این رویداد که با عنوان «ضرورت تغییر نگاه ما به مساله حجاب؛ گامی به سوی مواجهه مناسب با مساله حجاب» (به طور خلاصه: تغیر افق نگاه ما به حجاب) به طور مجازی ارائه شد اشاره کردم که قبلا درباره معنای مناسب حجاب در معنای تجربه زیسته حجاب (حجاب به مثابه صیانت و حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان) و معنای منجمد حجاب در افق ساختارها (محوریت قانون‌گذاری برای حجاب باید در افق حقوق قانون مدنی باید باشد نه حقوق کیفری) بحثهایی داشته‌ام و در آن نشست مجازی عرصه سومی را مطرح کردم که می‌توان آن را معنای تجربه ایمانی حجاب دانست؛‌ یعنی فهم مساله پوشش و لباس انسان در افق فطرت و آفرینش نخست انسانی که گره ویژه‌ای با مفهوم حیا به عنوان یک مولفه بنیادین انسانی دارد.

اما در آن نشست به خاطر محدودیت وقت فرصت نشد که این بحث مبنایی (حیا در افق فطرت) که افق جدیدی از مسأله حجاب را می‌تواند پیش چشم ما قرار دهد به قدر کافی باز شود و صرفا به توضیحی از آیات آفرینش انسان که به بحث لباس پرداخته می‌شد اشاراتی شد. از این رو، در این اختتامیه تلاش شد اهم مبانی روایی آنچه در آن نشست مجازی مطرح شد تقدیم اهل علم گردد، شاید بتواند زمینه تاملات جدیدی را در خصوص مساله زن به طور عام و حجاب به طور خاص رقم بزند.

علاوه بر دریافت فابل صوتی این نشست از اینجا، می‌توانید یادداشتهای پیش از ارائه را که حاوی احادیث مورد استناد در بحث است هم به صورت فایل PDF از اینجا و هم در ادامه مشاهده کنید. ادامه مطلب بازخوانی حیا به عنوان بن‌مایه فطری زن

Visits: 241

الهیات زنانه: تأملاتی درباره تجربه زیسته و تجربه ایمانی حجاب

بسم الله الرحمن الرحیم

شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲ به دعوت انجمن علمی میان‌رشته‌ای ماهاد و کارگروه مدرسی معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی در سلسله نشست‌های الهیات کاربردی آنها شرکت کردم با موضوع الهیات زنانه (تاملاتی درباره تجربه زیسته و تجربه ایمانی حجاب).

در این نشست سعی کردم ابعادی از مساله‌ای که در نشست «ضرورت تغییر نگاه ما به مساله حجاب؛ گامی به سوی مواجهه مناسب با مساله حجاب» (به اهتمام آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی) در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ در فضای مجازی ارائه دادم را باز کنم. قبلا حجاب را در ساحت رفتار (قانون حجاب) و ساحت تجربه‌زیسته (حجاب به مثابه صیانت زن؛ حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان) بحث کرده‌ام. این بار خواستم آن عرصه عمیقتر از حجاب، که نامش را تجربه ایمانی حجاب گذاشتم، بیشتر باز کنم و بحث را در ساحت الهیاتی (انسان دارای فطرت الهی) بکشانم.

دریافت فایل صوتی این نشست  از اینجا

Visits: 51

تغییر افق نگاه به مساله حجاب

بسم الله الرحمن الرحیم

نشست «ضرورت تغییر نگاه ما به مساله حجاب؛ گامی به سوی مواجهه مناسب با مساله حجاب» به اهتمام آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ در فضای مجازی برگزار شد.

قبلا درباره معنای مناسب حجاب در معنای تجربه زیسته حجاب (حجاب به مثابه صیانت و حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان) و معنای منجمد حجاب در افق ساختارها (محوریت قانون‌گذاری برای حجاب باید در افق حقوق قانون مدنی باید باشد نه حقوق کیفری) بحثهایی داشته‌ام که با کلیک روی عبارات فوق می‌توانید به آن بحثها دسترسی پیدا کنید.
در این نشست مجازی عرصه سومی را مطرح کردم که می‌توان آن را معنای تجربه ایمانی حجاب دانست؛‌ یعنی فهم مساله پوشش و لباس انسان در افق فطرت و آفرینش نخست انسانی که گره ویژه‌ای با مفهوم حیا به عنوان یک مولفه بنیادین انسانی دارد که فایل صوتی آن در ادامه تقدیم می‌شود:

دریافت فایل صوتی (تا دقیقه ۵۴ ارائه بحث است و از آن به بعد پرسش و پاسخی است که در همان فضای مجازی رخ داده است)

Visits: 175

مسأله حجاب: گذشته، حال و آینده

بسم الله الرحمن الرحیم

روز شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۲ به دعوت نهاد رهبری در دانشگاه آزاد واحد مرکز کارگاه یک‌روزه‌ای داشتم برای اساتید دانشگاه آزاد استان تهران درباره حجاب؛ که سعی شد یک بسته نسبتا کاملی از مباحث مربوط با حجاب در قالب سه دسته ارائه شود:

گذشته: آیا حجاب شرعی زنان به این صورتی که می‌شناسیم از زمان پیامبر ص مطرح بوده است؟ که با اشاره‌ای به اهم شبهاتی که در این زمینه مطرح شده است توضیح دادیم که واقعا حجاب شرعی زنان به همین صورت در زمان پیامبر ص واجب شده، تا حدی که امروزه به عنوان یکی از ضروریات دین شناخته می‌شود و با اشاره به کج‌فهمی‌های برخی از معاصران از کلام فقها، تبیین شد که در میان فقهای شیعه و سنی در پوشش همه اندامها اختلافی جز در خصوص وجه و کفین و قدمین وجود ندارد.

حال: چرا مساله حجاب امروزه این قدر مهم شده است؟ که با نگاهی تاریخی تبیین شد که اتفاقا مساله حجاب را ابتدا مخالفان اسلام جدی گرفتند؛ و با نگاه هویتی – تمدنی دیدیم که امروزه از چهار زاویه جایگاه خیلی خاصی پیدا کرده است: نماد تصویری؛ ناظر به زن بودن (فمینیسم)؛ انقلاب جنسی؛ اقتضاءات نظام سرمایه‌داری.

آینده: برای حل معضل بی‌حجابی و بدحجابی چه کنیم؟ که این از سه زاویه مطرح شد:

از زاویه فرهنگی (تقویت معنای درست حجاب و ارتقای آن از صیانت به کنشگری زن؛ با نیم‌نگاهی به بحث امر به معروف و نهی از منکر)

از زاویه ساختاری (جدی گرفتن آن به مثابه یک قانون مدنی با رعایت اقتضاءات آن)

از زاویه واقعیت عینی (بازخوانی و بازتعریف حجاب و عفاف به عنوان یک واقعیت انسانی در نسبت با خانواده)

فایل صوتی جلسات را از اینجا (فایل اول) (فایل دوم) (فایل سوم) و پاورپوینت ارائه شده در جلسه را از (اینجا) می‌توانید دریافت کنید.

Visits: 646

مناظره‌ای با موضوع محدوده جواز نگاه مرد به زن

بسم الله الرحمن الرحیم

روز دوشنبه ۸ خرداد ۱۴۰۲ در دانشگاه معارف اسلامی کرسی آزاداندیشی با موضوع: کاوشی نو در مسئله پوشش و نگاه برگزار شد.

آقای دکتر محمد هدایتی دیدگاهی درباره محدوده مجاز نگاه به زن داشتند که آن را در مقاله «نگاهی اخلاقی به نگاه قرآنی» در کتاب «عقلانیت در فقه و اخلاق» نشر داده‌اند. نظر ایشان این بوده که تنها محدوده مطلقا حرام برای نگاه به بدن زن نگاه به عورتین است و نگاه به سایر اندامهای زن اگر بدون شهوت باشد اشکال ندارد بلکه نگاه زیبایی‌شناسانه به زن و اندامهای وی ممدوح هم هست!

من در نقش ناقد و آقای سجاد خازنی در نقش مجری در این جلسه شرکت داشتیم. البته در این جلسه ایشان عملا از آنچه در کتاب نوشته عدول کردند و تمام بحث را بر سر نگاه به چهره زن بردند که بنده عرض کردم این مطلبی است که جواز آن مورد قبول اکثریت فقهاست و حرف جدیدی نیست. در هر صورت در این جلسه من استدلالهای ایشان در کتابشان را نقد کردم.

برای دریافت فایل صوتی این جلسه اینجا را کلیک کنید.

Visits: 256

هویت زن مسلمان در عصر انقلاب اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ مقارن با ولادت حضرت معصومه (روز دختر) در موسسه‌ای برای جمعی از خانمهای فعال اجتماعی بحثی ارائه شد با عنوان هویت زن مسلمان در عصر انقلاب اسلامی که فایل آن به پیوست تقدیم می‌شود. (اینجا) (فایل صوتی در پیام‌رسان ایتا)

این بحث را می‌توان خلاصه‌ فشرده‌ای دانست از دو سلسله سخنرانی‌ در ایام فاطمیه:

  1. حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان (متن) (فایل‌های صوتی و تصویری)
  1. حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان (فایل‌های صوتی به همراه سرفصلهای بحث)

Visits: 278

حجاب مدخلی بر کنشگری زن مسلمان

 بسم الله الرحمن الرحیم

به همت هیأت میثاق با شهدا سخنرانی‌های «حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان» پیاده و در قالب فایلی در فضای مجازی منتشر شد.

برای دانلود فایل مذکور اینجا را کلیک کنید. متن پیاده شده مذکور در ادامه تقدیم می‌شود ادامه مطلب حجاب مدخلی بر کنشگری زن مسلمان

Visits: 1243

حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از مسائلی که بویژه بعد از انقلاب بسیاری از اذهان متدینان و روشنفکران را به خود مشغول داشته است، موضع اسلام در قبال کنشگری زن است:

یک وضعیت برای زن هست که به دوره سنتی نسبت می‌دهند که وضع مطلوب برای زن این است که اساسا کنشگری اجتماعی نداشته باشد و گوشه خانه و محبوب شوهرش بماند؛ به تعبیر شهید مطهری، زن در این دوره گرانبها بود، اما همچون شیء گرانبها بود، و نه به عنوان انسان کنشگر.

در یکی دو قرن اخیر و بعد از تحولات مدرنیته و نهضت احیای حقوق زنان که ذیل عنوان «فمینیسم» رقم خورد عملا دو الگو برای کنشگری زن مطرح شد: یکی الگوی خود فمینیسم، که ناخودآگاه الگوی اصلی انسان را مرد می‌دانست، و لذا الگوی کنشگری زن را در انجام کنشگری‌های مردانه می‌دید؛ در این الگو، به تعبیر شهید مطهری انسان بودنش از حیث اجتماعی جدی گرفته شد، اما چون زن بودن زن به حاشیه رفت خروجی‌اش «انسان بی‌بها» شد. اگر سیمون دوبوار کتاب «جنس دوم» را نوشت که به زنان هشدار دهد که از این وضعیت درآیند، عملا با مسیری که پیشنهاد کرد، زن بر اساس همان ضوابط مردانه خودشان برای کنشگری (یعنی به دست گرفتن مناصب سیاسی و اقتصادی و …) هنوز جنس دوم است. دومی الگوی سرمایه‌داری بود، که این فرصتی که فمینیستها پیش آوردند جدی گرفت؛ و کوشید زن بودن زن را جدی بگیرد، اما نه در افق انسانیت (زیرا تنها الگوی انسان در غرب، همچنان الگوی مردانه بود)، بلکه در افق جنسی؛ یعنی با تقویت نگاه سرمایه‌ای به همه امور، زن را به مثابه کالای جنسی در نظر گرفتند، یا حداکثر به عنوان سرمایه‌داری که سرمایه‌اش امر جنسی است؛ کنشگری او بیش از اینکه انسانی باشد جنسی شد؛ یعنی آزاد شدن استفاده از سرمایه جنسی او برای همگان و برای رونق بازار مصرف! این را اگر بخواهیم با ادبیات شهید مطهری نام‌گذاری کنیم این است که در این الگو، زن به بهانه کنشگر بودن، هم گرانبها بودنش را از دست داد و هم انسان بودنش را.

اما در اسلام وجود حضرت زهرا س به ما نشان داده که اولا زن در منظر اسلام کنشگر است نه صرفا حاشیه و در پستوی خانه و منفعل؛ و ثانیا کنشگری است که جنسیتش (زنانگی‌اش) در کنشگری‌اش باید جدی گرفته شود؛ اما نه وجه جنسی بودن وی؛ بلکه این وجه اصلا نباید در کنشگری وی وارد شود.

در فاطمیه دوم سال ۱۴۴۴ (۲ تا ۶ دیماه ۱۴۰۱) در هیات وابسته به موسسه جوانان آستان قدس رضوی کوشیدم موضوع کنشگری زن مسلمان را با استفاده از الگوی شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها طرح کنم. جلسه اول و دوم عمدتا تلاش شد معنای ناصواب کنشگری زن در غرب (با دو الگوی فمینیستی و سرمایه‌داری) شرح داده شود (البته در جلسه دوم هم با مرور سریعی بر مباحثی که در فاطمیه اول گفته بودم درباره جایگاه حجاب برای ارائه کنشگری خاص زن مسلمان نکاتی بیان شد)؛ جلسه سوم و چهارم با توجه به دو مفهوم «حیا» و «مادری» تلاش شد الگوی کنشگری زنانه از منظر اسلامی تبیین شود؛ و در جلسه پنجم هم برخی از احادیث را که عده‌ای از آن مطلوبیت عدم کنشگری زن برداشت کرده‌اند شرح داده شد که چه سوء تفاهمی در فهم آن احادیث رخ داده است.

مجموعه فیلمهای این جلسات را در عماریار می‌توانید ببینید. همچنین در ادامه فایلهای صوتی و تصویری جلسات مذکور و سپس خلاصه‌ای از بحثهای هر جلسه (همراه با احادیثی که در جلسه مطرح شد) تقدیم می‌شود

دانلود فایل صوتی جلسه اول ؛؛؛ فایل تصویری جلسه اول در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه دوم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه دوم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه سوم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه سوم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه چهارم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه چهارم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه پنجم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه پنجم در آپارات

ادامه مطلب حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان

Visits: 517

حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم

 بسم الله الرحمن الرحیم

مساله حجاب (که شاید بخودی خود و منفصل از زمان و مکان، یک حکم دست چندم در شریعت باشد) به دلایل تاریخی-اجتماعی در یک قرن اخیر اهمیت خاصی پیدا کرده است؛ و اگر این جایگاه خاصی که امروز پیدا کرده درست فهم نشود تحلیل درستی از بسیاری از جریانات معاصر نمی‌توان داشت.

اگر حدیث منسوب به حضرت زهرا س که «برای زن بهتر این است که مردان او را نبینند و او مردان را نبیند» را در گوشه ذهنمان پررنگ کنیم، می‌توان گفت در سنت اسلامی دو نگاه به حجاب وجود داشته است:

▫️یکی نگاهی که حجاب را ذیل این حدیث می‌دید؛ که خروجی‌اش توصیه به پرده‌نشینی و خانه‌نشینی زن است؛ و

▫️دیگری حجاب را در کنار و بلکه مکمل این حدیث می‌دید، با این بیان که حدیث مذکور، در مقام بیان یک قاعده کلی در روابط زن و مرد است، که می‌خواهد بگوید اصل بر عدم اختلاط است؛ اما حجاب، ناظر به این واقعیت میدانی است که اساسا زندگی انسان، اجتماعی است و زندگی اجتماعی، جز با حدی از اختلاط بین زن و مرد ممکن نیست، لذا حجاب در اسلام، نه مهر امضایی بر پرده‌نشینی زن، بلکه مهر تاییدی بر حضور زن در میان جامعه است، اما به نحوی که جنسیت او تحت‌الشعاع امور جنسی قرار نگیرد.

شاید از بهترین صورت‌‌بندی‌های این نگاه دوم، بحثهای شهید مطهری در کتاب «مساله حجاب» باشد. ایشان در نیمه اول کتاب با جریان غربزده درگیر است که آنان حجاب را از منظر تسلط مرد بر زن تحلیل می‌کنند، و در نیمه دوم با جریان طرفدار پرده‌نشینی زن؛ وهردو در این مشترکند که «حجاب» را به مثابه «محدود کردن زن» قلمداد می‌کنند و ذیل نگاه اول قرار می‌گیرند؛ و ایشان می‌کوشد با تبیین نگاه دوم، از ایده «حجاب به مثابه مصونیت» دفاع کند.

حقیقت این است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این حداکثر معنایی است که از حجاب در جامعه ترویج شد، که علیرغم اینکه واقعا یک پله از تلقی غربی و سنتی بالاتر است، اما همچنان حجاب را برای زن در موضع انفعال قرار می‌دهد.

اما می‌توان تقریری از حجاب ارائه کرد که حجاب، نه از موضع انفعال، بلکه از زاویه فعال بودن زن مطرح، و به مثابه کنشگری زن باشد. البته اصل این ایده در آثار شهید مطهری هست اما بسط نیافته است. در واقع الگوی غرب برای ورود زن به جامعه یا الگوی فمینیستی است که در باطن خود مردسالار است (و به تعبیر شهید مطهری زنانگی زن را نادیده می‌گیرد و او را همچون انسان بی‌بها وارد جامعه می‌کند) و یا الگوی سرمایه‌داری است که جدی گرفتن زنانگی زن را در این می‌داند که زن را به مثابه کالای جنسی وارد جامعه کند. در قبال این دو، اسلام با جدی کردن حجاب می‌خواهد نشان دهد که هم زنانگی زن در مقام حضور اجتماعی وی را جدی می‌گیرد و هم حضور او در جامعه را نمی‌خواهد در افق جنسی قرار دهد. در این فضا حجاب، نه صرفا یک واکنش انفعالی و برای مصونیت زن، بلکه یک اقدام کنشگرانه و برای ارائه الگویی از حضور زن در جامعه است که در عین جدی گرفتن زن بودن وی، مانع فروکاستن این زنانگی به افق امر جنسی می‌شود.

در منبرهای فاطمیه اول در دانشگاه امام صادق ع کوشیده‌ام که در سه‌جلسه اول این گفتمان را تبیین کنم؛ و در جلسه چهارم توضیح دهم که بر مبنای این گفتمان، ورود حاکمیت در مساله حجاب چگونه باید باشد. فایل صوتی و تصویری و متن بحث در ادامه

ادامه مطلب حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم

Visits: 1554

همجنس‌گرایی: اختلال يا امر طبيعی

بسم الله الرحمن الرحیم

امروزه در برخی از مجامع انجام رفتارهای جنسی با هم‌جنس تحت عنوان «هم‌جنس‌گرایی» به سمت عادی شدن پیش می‌رود و حتی در زمره یکی از سرفصل‌های حقوق بشر مطرح می‌گردد که باید از جانب همگان به رسمیت شناخته شود. با این حال جالب است بدانیم که رابطه جنسی دو هم‌جنس قرنها در اغلب جوامع بشری با عنوان «لواط» در زمره یکی از بزرگترین گناهان، و دست کم علامت یک انحراف و اختلال در شخصیت فرد محسوب می‌شد. مقاله حاضر درصدد است ضمن توجه به تفاوت‌های معناشناختیِ ظریف بین رفتار، گرایش و هویت جنسی، با یک نگاه تاریخی بررسی کند که چه تطوراتی در مواجهه با مسائل جنسی و فهم این مسائل رخ داد که فضای عمومی کشورهای غربی، از گناه شمردن رفتار جنسی با هم‌جنس، به بیماری قلمداد کردن هم‌جنس‌گرایی، و سپس عادی و طبیعی دانستن آن و حتی قانونی کردن ازدواج هم‌جنس‌گرایان کشیده شد؛ و این تطورات چه اندازه مستند به بحث‌های علمی بود و چه اندازه با فضاسازی سیاسی و تحقیقات جهت‌دار پیش رفت.

در اغلب آثار روان‌شناسی‌ای که در ایران رواج دارد، عمدتا جریانی که هم‌جنس‌گرایی را به عنوان یک امر طبیعی معرفی می‌کند، بازنمایی شده است؛ و با این حال، مقاله حاضر با استناد به پاره‌ای از داده‌های علمی موجود، بررسی کند که آیا مواجهه با پدیده هم‌جنس‌گرایی به عنوان یک وضع طبیعی موجه‌تر است یا به عنوان یک اختلال و بیماری و نارسایی‌ای، که عدم درمان آن آسیب‌های بیشتری در پی خواهد داشت؟

 برای دریافت فایل PDF مقاله از سایت فصلنامه علمی-پژوهشی معرفت فرهنگی و اجتماعی (شماره ۴۶) اینجا را کلیک کنید.

لازم به ذکر است مبانی نظری این مقاله قبلا در مقاله “جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریه جنسی» اسلامی” تبیین شده؛ و بررسی مساله همجنسگرایی از منظر فلسفی و حقوقی نیز در مقاله دیگری با عنوان “تحلیل فلسفی-حقوقی همجنس‌گرایی: گناه «لواط» یا حق «ازدواج هم‌جنس‌گرایان»” انجام شده است.

مطالعه متن کامل مقاله در ادامه مطلب همجنس‌گرایی: اختلال يا امر طبيعی

Visits: 1542

اقتضائات قانون‌گذاری برای نظام خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم

دبیرخانه ملی دین و حکمرانی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی سلسله جلساتی را با عنوان نشست‌های راهبردی دین و قانون‌گذاری برگزار کرده است؛ که در هشتمین نشست سخنرانی‌ای ارائه کردم ناظر به اقتضائات قانون‌گذاری برای نظام خانواده.

ادعای اصلی این است که در اسلام نظام خانواده با سایر نظامات اجتماعی تفاوت بنیادینی دارد و هدف اولیه قانون در عرصه خانواده «تحقق مودت و رحمت» است؛ و تحقق «عدالت» صرفا برای جایی است که آن هدف اولیه تامین نشود؛ برخلاف نظامات اجتماعی که تحقق عدالت در آنها هدف اصلی است. عدالت با تثبیت حد و مرزها حاصل می‌شود، اما مودت و رحمت با برداشتن حد و مرزها؛ و اینها اقتضائات متفاوتی را در طراحی و وضع قوانین پیش می‌آورد که در الگوهای غربی اصلا وجود ندارد. متاسفانه چون خوانش قوانین اسلامی در کشور ما تحت هژمونی مدل غربی رخ می‌دهد همان قوانین هم دچار کارکرد معکوس می‌شود که نمونه‌اش را در قوانین ناظر به مهریه در کشور مشاهده می‌کنیم که به جای اینکه عاملی بر تقویت پیوندهای خانوادگی باشد موجب تخریب پیوندهای خانوادگی شده است.

در این نشست که روز سه‌شنبه ۷ بهمن ماه ۱۳۹۹ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد حدود ۱ ساعت دیدگاهی مطرح کردم که فهرست آن را در پاورپوینت ضمیمه می‌توانید ملاحظه کنید) و ادامه جلسه به پرسش و پاسخ گذشت.

دانلود فایل صوتی این نشست

Visits: 363

سانسور و تحریف در یک سوی مناظره

بسم الله الرحمن الرحیم

چهارشنبه ۲۶ شهریور مناظره‌ای داشتم با مهدی نصیری؛ با موضوع «مناسبات حجاب و سیاست در ایران»

دوست و دشمن دست به دست هم دادند که موضوع مناظره را تحریف کنند: عنوان «بحث درباره حجاب اجباری» ‌روی آن گذاشتند!

موضع آقای نصیری به طور کامل دیده شد؛ الحمدلله! موضع بنده کاش فقط سانسور می‌شد؛ یکسره تحریف شد! شدم «طرفدار حجاب اجباری»!!! دریغ از ذره‌ای فکر!

من راهکار دادم برای اینکه قانون حجاب بماند؛ اما زور و اجباری در کار نباشد؛ و حکومت تا حد امکان مداخله نکند.

گفتم به جای نگاه کیفری و جزایی به قانون، بیایید فهم «قانون مدنی» از مسأله حجاب را بگسترانیم: نه «بی‌قانونی»؛ و نه «زور و اجبار» در اجرای قانون؛

گفتم مثال قانون مدنی، قوانین معاملات است و قانون رانندگی؛ آیا برای معاملات بین مردم نباید قانونی باشد؟! آیا عبور و مرور وسایل نقلیه نباید قانونمند باشد؟! باید باشد؛ اما نه قانونی در افق مجازات و کیفر؛ بلکه قانونی که صرفا پشتوانه برقراری روابط صحیح بین افراد است؛ و تنها در شرایط خاص و اضطراری کار را به کیفر و دادگاه می‌رساند.

گفتم مشکل ما در بد اجرا شدن قانون است؛ و توضیح دادم: در کشور ما همه از قانون، فقط «قانون کیفری» می‌فهمیم: وقتی چیزی قانونی می‌شود، انتظار داریم حکومت با زور و اجبار آن را پیاده کند. و در این زمینه همه مقصریم؛ مثلا همین الان مشکلات اقتصادی گریبانگیر همه شده؛ ولی فقط انتظار داریم حکومت با تکیه ابزارهای نظارت و مجازات اوضاع را درست کند!

من نه وضع موجود را تایید کردم؛ و نه فقط نسبت به آن اعتراض کردم؛ بلکه برای اینکه «قانون» برقرار باشد اما «محور آن زور و اجبار نباشد» راهکار دادم؛‌ راهکاری بسیار ساده و شدنی؛‌ راهکاری که در عمده روابط اجتماعی دیگر ما (همه عرصه‌های حقوق مدنی: از معاملات و روابط اقتصادی بین مردم، تا مسائل ازدواج و طلاق، تا عرصه قوانین رانندگی، تا …) عملا در حال پیاده شدن است؛ و هیچگاه هیچ دوقطبی‌ای هم ایجاد نکرده.

نشان دادم هم کسانی که از وجود قانون دفاع می‌کنند حق دارند؛ و هم کسانی که به اجرای قانون بر مدار زور و اجبار معترض‌اند؛ و راه علاج، نه حذف قانون، و رها کردن عرصه عفت عمومی در هرج و مرج است؛ و نه اصرار بر اجرای قانون با ابزار زور و اجبار؛ راه برون‌رفت از این دوگانه تصنعی «اجبار» و «هرج و مرج»، آن است که قانون شرعی حجاب را همچون یک قانون مدنی پیاده و اجرا کنیم؛ همانند قوانین معاملات؛ همانند قوانین رانندگی؛ و همانند صدها قانون مدنی دیگر.

حیف که در این هیاهوی غوغاسالار، این سخنان شنیده نشد؛ فهم نشد؛ و حتی نقد نشد!

Visits: 1227

مناظره با مهدی نصیری درباره قانون رسمی حجاب

بسم الله الرحمن الرحیم

چهارشنبه شب (۱۹ شهریور ۱۳۹۹) در برنامه زاویه در شبکه ۴ مناظره‌ای بین بنده و آقای مهدی نصیری برگزار شد تحت عنوان «مناسبات حجاب و سیاست در ایران» و مساله اصلی این بود که آیا حجاب همچنان به عنوان یک قانون رسمی در کشور باشد یا خیر؟

فیلم این برنامه را از اینجا (قسمت اول و قسمت دوم)؛ و متن پیاده شده مناظره را از اینجا؛ و  فایل صوتی آن را هم از اینجا می‌توانید مشاهده و یا دریافت کنید.

اما خلاصه بحث ادامه مطلب مناظره با مهدی نصیری درباره قانون رسمی حجاب

Visits: 1860

جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریه جنسی» اسلامی

 بسم الله الرحمن الرحیم

نظریه‌پردازان امور جنسی در غرب، می‌کوشند حقیقت انسان را در پرتوی غریزه جنسی بازتعریف کنند. اما نظریه جنسی‌ای که بخواهد مبتنی بر نگاه اسلامی ارائه شود، باید بتواند ابتدا انسان را در افق فطرت بازتعریف کند و نشان دهد ساحت جنسی در انسان در پرتوی فطرت انسانی معنا و کارکردهای متمایزی می‌یابد.

در این مقاله با اشاره‌ به برخی از اقتضائات نظریه فطرت در قبال دوگانه‌های مهم انسان‌شناسیِ غربی، پاره‌ای از ظرفیت‌های کاربردیِ نظریه فطرت در فهم و تبیین امر جنسی در انسان، نمایان شده؛ تا راه برای ارائه یک «نظریه جنسی» مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باز شود.

بر اساس تئوری فطرت، می‌توان نشان داد که اگرچه تفاوت‌های جنسیتی، تحت تاثیرات محیطی بروز می‌کند، اما کاملا برساختی نیست و بسیاری از آنها ریشه در متن واقعیت دارد؛ و نه‌تنها به‌کارگیری امر جنسی در راستای تعالی انسان ممکن می‌باشد، بلکه تنوع عظیم وضعیت‌های انحرافی جنسی در انسان، تبیین‌پذیر می‌گردد. بر این اساس، «حیا» به عنوان یک امر تمایزبخش جدی انسان و حیوان در عرصه مسائل جنسی، در تحلیل بسیاری از رفتارها محوریت می‌یابد؛ و قوانین خانواده نه در پرتوی مفهوم عدالت (حد و مرز گذاشتن بین افراد)، بلکه در سایه مفهوم مودت و رحمت سامان‌دهی می‌شود.

برای دریافت فایل PDF مقاله از سایت دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات جنسیت و خانواده (شماره ۱۴) اینجا را کلیک کنید.

لازم به ذکر است که این مقاله در امتداد مقاله دیگری است که قبلا نوشته‌ام و در آنجا تلاش کرده‌ام نشان دهم که چگونه می‌توان فطرت را به مثابه یک نظریه، مبنایی برای نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی قرار داد با عنوان «فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن» همچنین این مقاله پیش‌درآمدی است برای نقدهایی که بر جریان همجنسگرایی نوشته‌ام با عناوین “همجنس‌گرایی: اختلال يا امر طبيعی” و “تحلیل فلسفی-حقوقی همجنس‌گرایی: گناه «لواط» یا حق «ازدواج هم‌جنس‌گرایان»

مطالعه متن کامل مقاله جنسیت و فطرت در  ادامه مطلب جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریه جنسی» اسلامی

Visits: 824

فلسفه خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم

روز چهارشنبه ۱ مرداد ۱۳۹۹ ساعت ۲۲ به پیشنهاد موسسه خاتم (خانواده اسلامی و تربیت معنوی) بحث زنده‌ای در فضای اینستاگرام خواهم داشت درباره فلسفه خانواده

از طریق لینک زیر می‌توانید وارد شوید:

https://instagram.com/ifstngo?igshid=neyg91az7azz

Visits: 422

کنشگری اجتماعی زن در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

روز پنجشنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۹ در جمع فعالان اجتماعی زن در سازمان تبلیغات شهر قم بحثی داشتم با این عنوان؛ و درصددم نشان دهم که نگاه اسلامی چگونه از سویی از نگاههای فمینیستی فاصله می‌گیرد و چگونه در عین حال نقش‌آفرینی اجتماعی زن را جدی می‌گیرد. در یک کلام الگوی فکری بنده این است که چگونه روابط خانوادگی باید در افق اجتماع امتداد بیابند؛‌رابطه مومنان برادر و خواهری یا پدر و مادری شود.این بحث را به یک معنا تکمله و ارتقای بحث «زن یا نا-مرد، مسأله این است» می‌توان دانست.

فایل ضمیمه تا دقیقه ۳۶ ارائه بحث است و ادامه‌اش پرسش و پاسخ است.برای دانلود کلیک کنید

Visits: 481

اسلام در دنیای متجدد

بسم الله الرحمن الرحیم

روز پنج شنبه۹۹/۳/۱۵ به درخواست انجمن علمی دانشکده زنان و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب اولین نشست از سلسله نشست‌های اسلام و مقتضیات زمان/زنان بحثی با عنوان «اسلام در دنیای متجدد» برگزار شد با دغدغه پرداختن به این مساله که آیا اسلام ۱۴۰۰ سال قبل می تواند پاسخگوی مسائل امروز زنان باشد؟! فایل آن به پیوست تقدیم می‌شود.

دانلود فایل صوتی

 

Visits: 753

ماهیت خانواده و مکانیسم قانون‌گذاری در آن

بسم الله الرحمن الرحیم

روز یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۸ در دانشگاه باقرالعلوم ع نشستی برگزار شد ناظر به «چالش‌های سیاست‌گذاری خانواده در گام دوم»

نظر بنده این است که مهمترین چالشی که در این زمینه در کشور وجود دارد به فهم نادرست از ناظر به آن برمی گردد.

مباحث این جلسه بنده که در کمتر از نیم ساعت بیان شد خلاصه فشرده‌ای است از سخنرانی‌های «زن یا نا-مرد، مسأله این است؛ بازاندیشی هویت زن در اسلام و فمینیسم» و «خانواده، نقطه جدال تمدن اسلام و غرب» (که این سخنرانی در سلسله سخنرانی‌های «خانواده عاشورایی» شرح و بسط داده شد) و مقاله «الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زنان و خانواده»

این نشست با حضور بنده و سرکار خانم علاسوند انجام شد و ترتیب بحثها در فایل ضمیمه چنین است:

ابتدا سخنان سوزنچی، سپس سخنان سرکار خانم علاسوند، سپس سوالات حضار (هرکدام حدود نیم ساعت)
دوباره سخنان سوزنچی و خانم علاسوند (هر کدام حدود ۱۵ دقیقه)

دریافت فایل صوتی

Visits: 740