وجودشناسی خانواده، نمونه‌اي از كاربرد فلسفه صدرايي در مطالعات اجتماعي

منتشر شده در مجموعه مقالات همايش مجموعه مقالات همايش بين‌المللی بزرگداشت روز جهاني فلسفه ۲۰۱۰، تهران: موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ايران، ۱۳۹۱. ج۲، ص۳۶۴-۳۷۵.

بسم الله الرحمن الرحيم

در طبقه‌بندي‌ سنتي علوم، علم «تدبير منزل» در عرض و مستقل از علم «سياست مدن» قرار مي‌گرفت. اما در دوره مدرن عملا تفاوت بنيادين موضوع «خانواده» با «جامعه» نفي مي‌شود و مباحث مربوط به خانواده صرفا از منظر فردي محض يا همچون يكي از روابط  اجتماعي و مدني انسانها (با عناويني همچون روان‌شناسي خانواده يا جامعه‌شناسي خانواده)‌ مورد بحث قرار مي‌گيرد. مساله اين است: آیا خانواده همانند اغلب سازمانها و شركت‌هاي اجتماعي فقط ناشی از یک اعتبار و قرارداد اجتماعی است یا ابعاد وجود شناختی‌ای در پس این واقعیت نهفته است؟

ادامه مطلب وجودشناسی خانواده، نمونه‌اي از كاربرد فلسفه صدرايي در مطالعات اجتماعي

بازدیدها: ۷۲۹

آیا با وجود آیات و روایات معارفی، نیازی به فلسفه هست؟ (تأملی در باب ضرورت پرداختن به فلسفه برای طلاب)

از قدیم‌الايام همواره مطالعه فلسفه در حوزه های دینی با نوعی احتیاط و دورباش همراه بوده است. در طول تاریخ، بسیار اتفاق افتاده که فلاسفه مورد تکفیر و یا لااقل مورد بی مهری برخی از متدینان قرار مي‌گرفته اند. اگر بزرگانی همچون امام خمینی و علامه طباطبایی، که در دین‌شناسی و تقواي آنها مناقشه ای نبود، با فدا کردن آبروی خود، این حصارهای سهمناک را نمي‌شکستند، معلوم نبود که امروز وضعیتی همچون چند صد سال قبل نداشته باشیم. ادامه مطلب آیا با وجود آیات و روایات معارفی، نیازی به فلسفه هست؟ (تأملی در باب ضرورت پرداختن به فلسفه برای طلاب)

بازدیدها: ۱۹۸۰

معرفي كتاب وحدت وجود در حكمت متعاليه

يکي از مهم‌ترين مسائل وجودشناسي، بحث درباره وحدت و کثرت حقيقت هستي است که در اين باره، طيف گسترده‌اي از نظريات ارائه شده است. از قول به تباين مطلق موجودات تا قول به وحدت شخصي وجود. يکي از نظريات مطرح ومهم در اين باب، نظريه وحدت تشکيکي وجود است که در حکمت متعاليه پرورش يافت؛ ديدگاهي که هم کثرت را در عالم حقيقي مي‌داند و هم وحدت را، و قائل به وحدت در عين کثرت است. اين نظريه نيز همانند هر رأي فلسفي ديگري، در معرض شرح و نقد صاحب‌نظران قرار گرفته و جداي از مخالفت پاره‌اي از انديشمندان با آن، در بين خود پيروان حكمت متعاليه نيز گاه در تعبين منظور نهايي ملاصدرا اختلاف نظر پيش آمده است. اين اختلاف نظر از مبادي تصوري تشكيك و اينكه ضابطه اصلي تشكيك در وجود چيست، شروع مي‌‌شود و تا بحث از ادله تشكيك وحيطه شمول تشكيك گسترش مي‌يابد و حتي در اين خصوص بحث است كه آيا نظريه وحدت تشكيكي وجود، نظر نهايي ملاصدرا بوده يا وي اين نظريه را صرفا به عنوان يك ديدگاه تعليمي ‌‌مطرح كرده تا بتدريج ذهن را براي پذيرش نظريه وحدت شخصي وجود كه قول عرفاست، آماده كند. ادامه مطلب معرفي كتاب وحدت وجود در حكمت متعاليه

بازدیدها: ۱۱۷۳

حكمت متعاليه چيست؟

واژه حكمت متعاليه مدتها پيش از ملاصدرا توسط عرفايي همچون قيصري به كار مي رفت. اين واژه حتي در آثار برخي از اساتيد فلسفه مشاء همچون قطب الدين شيرازي نيز به چشم مي خورد اما در اين موارد متقدمتر اين واژه به هيچ وجه آن بار معنايي را ندارد كه ما در آثار ملاصدرا و شاگردانش مي يابيم اينان به واژه ياد شده معناي دقيقي دادند و آن را با تلفيق ما بعد الطبيعي و فلسفي جديد ملاصدرا يكي دانستند. ادامه مطلب حكمت متعاليه چيست؟

بازدیدها: ۱۱۱۴

تاريخ فلسفه، چرا و چگونه؟

در ميان دانش‌هاي مختلف شايد هيچ دانشي همچون فلسفه وجود نداشته باشد که اين‌اندازه بين خود دانش و تاريخ آن ارتباط برقرار باشد. فلسفه عرصه‌انديشيدن درباره عميق ترين حقايق عالم است و ابزار آن تنها و تنها عقل است. در ساير دانش‌هاي بشري، به ويژه در دانش‌هايي که با تجربه سر و کار دارند، کار تنها با تعقل و تفکر پيش نمي‌رود، بلکه برخورداري از ابزارهاي جديد، اطلاعات جديدي را در اختيار آدمي قرار مي‌دهد، و طبيعتا کساني که ابزارهاي بهتري در اختيار بگيرند تحليلهاي دقيق تري نيز مي‌توانند ارائه دهند. اين گونه است که تحول ابزار کم کم عاملي مي‌شود که بسياري از آراء و‌انديشه‌ها در اين عرصه‌ها کاملا به بوته تاريخ سپرده شوند و دانش آنها صرفا براي مورخان مفيد باشد: وقتي انسان توانست تلسکوپ‌هاي عظيم بسازد يا به فضا سفر کند و ماه را از نزديک مشاهده کند، بطلان بسياري از آراء دانشمندان گذشته واضح گرديد. الان ديگر هيچ يک از ما شک ندارد که در منظومه شمسي، زمين به دور خورشيد مي‌گردد و نه خورشيد به دور زمين، جنس اشياء در عالم فوق قمر و تحت قمر مشابه است، سيارات و ستارگان صددرصد کروي نيستند و… . در اينجا دانستن آراء دانشمندان قديم درباره تفاوت عالم تحت قمر و فوق قمر، کروي بودن ستارگان و سيارات، دايره‌اي بودن حرکت افلاک و… ديگر نقشي در شناخت واقعيات نجومي ندارد. ابزارهاي جديدي ساخته شده و اين ابزارها اطلاعات دقيقتري در اختيار عقل قرار داده و عقل با تکيه بر آنها تحليل کاملا جديدي از از وضعيت نجومي عالم ارائه مي‌دهد. ادامه مطلب تاريخ فلسفه، چرا و چگونه؟

بازدیدها: ۳۴۷

جايگاه فلسفه در تفكر استاد مطهري

در سه محور می توان در اندیشه استاد نسبت به فلسفه پرداخت:

  1. تفکر منسجم استاد: یکی از مهمترین خصوصیاتی که در اندیشه استاد مطهری وجود دارد و انسجام اندیشه ایشان است. استاد شهید در موارد متعددی که صحبت می کند هیچ تناقضی وجود ندارد. در اصل می توان تمامی مجموعه آثار ایشان را یک اثر به حساب آورد . به عنوان مثال ایشان وقتی بحث آزادی را مطرح می کنند اینگونه نیست که ایشان در بحث آزادی در خانواده یک حرفی بزنند و بعداً در بحث آزادی های سیاسی-اجتماعی حرف دیگری بزنند که با آن مخالف باشد. و این مساله خیلی مهمی است . چرا که ما می بینیم  بسیاری از اندیشمندان هستند که در لابلای سخنانشان تناقضات پیچیده ای وجود دارد که به این راحتی ها قابل فهم نیست. ادامه مطلب جايگاه فلسفه در تفكر استاد مطهري

بازدیدها: ۴۰۵

اصالت فرد، جامعه یا هر دو: بررسی تطبیقی آرای استاد مطهری و استاد مصباح یزدی

بسم الله الرحمن الرحیم

بحث از اصالت داشتن جامعه، یکی از مبادی فلسفه نظری تاریخ قلمداد شده است. مساله این است: آیا فرد اصالت دارد یا جامعه یا دیدگاه سومی در کار است که به گونه‌ای برای هر دو اصالتی را قائل است. این بحث در میان متفکران مسلمان نسبتا جدید است و شاید اول بار علامه طباطبایی بدان توجه کرده؛ سپس شهید مطهری و استاد مصباح یزدی در این باب به تأملاتی پرداخته‌اند. شهید مطهری از دیدگاه اصالت هر دو دفاع می‌کند (البته با تبیین خاصی که از این مسأله می‌دهد) و استاد مصباح یزدی انتقادهایی را بر این رأی وارد واصالت جامعه را کاملا نفی می‌کند. در این مقاله، بلیان دیدگاه این دو متفکر و داوری بین ایشان مد نظر بوده و با توجه به اصرار دو طرف بر استناد سخن خود به قرآن، تأملی نیز در برخی آیات قرآن کریم ارائه شده است. روال بحث این گونه بوده که پس از توضیح مختصری از سه دیدگاه اصالت فرد، اصالت جامعه و اصالت هردو، به مبادی تصوری (مفهوم اصالت، مفهوم ترکیب جامعه) پرداخته شده؛ سپس با توضیح وجوه شباهت و افتراق این دو دیدگاه به بررسی ادله فلسفی و قرآنی طرفین و داروی بین آنها اقدام شده است.

متن کامل این مقاله را که اول بار در  فصلنامه قبسات، شماره ۴۲ (دی ۱۳۸۵) صفحات ۴۱-۶۰ ارائه شده است از اینجا می‌توانید دانلود کنید

بازدیدها: ۷