خانواده مقاوم و نظام تعلیم و تربیت

بسم الله الرحمن الرحیم

وقوع انقلاب صنعتی و تحولاتی که از آن به مدرنیته یاد می‌شود، اگرچه فرصت‌های جدیدی را برای انسان پیش آورده، اما به همان میزان خانواده را نیز به چالش‌هایی گرفتار ساخته است؛ چه در خصوص وجود و تداوم بقای خویش و چه از حیث ایفای نقش اخلاقی‌اش بویژه در انتقال ارزشهای متعالی انسانی به نسل‌های بعدی. در این وضعیت، خانواده دو کار می‌تواند کار بکند: یا تسلیم وضع موجود بشود و کم کم به حذف خود و نابودی ارزشهای خود تن بدهد، یا در برابر این فضا مقاومت کند. اما ادبیات مقاومت، که به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در فضای سیاسی و اقتصادی و نظامی دلالت‌های آشکاری داشته است، آیا می‌تواند در عرصه فرهنگ و خانواده نیز به کار گرفته شود؟ با این دغدغه و مبتنی بر این ایده که آن مقاومتی که در عرصه سیاسی و نظامی مطرح می‌شود، پشتوانه‌اش عرصه فرهنگ و خانواده است، برگزاری همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم، چالش های اخلاقی در جهان متحول» در دستور کار قرار گرفت، با این مساله که اگر قرار باشد خانواده در برابر وضع موجود مقاومت کند، و هم خود و هم ارزش‌های اخلاقی‌اش را حفظ نماید، چه کار باید بکند؟

برای این همایش (که نهایتا در خرداد ۱۴۰۳ برگزار شد و پنل‌های آن را از اینجا می‌توانید ملاحظه کنید) محورهای متعددی در نظر گرفته شد، که یکی از آن محورها، نسبت خانواده و نظام تعلیم و تربیت بود؛ و در زمستان ۱۴۰۲ نُه پیش‌نشستِ علمی برای باز شدن ابعاد مختلف این مساله طراحی و هر نشست با حضور دو استاد مدعو و دبیر علمی و در قالب ارائه و گفتگو برگزار شد:

سه نشست، ناظر به رسیدن به فهم عمیقی از نسبت خانواده و تعلیم و تربیت رسمی بود:

نشست ششم ناظر به ماهیت و وظایف خانواده در قبال نظام تعلیم و تربیت رسمی (ابعاد کلان و زوایای اصلی) بود. نشست نهم تاملاتی در مبانی این نسبت بود برای فهم زمینه‌ها و ریشه‌هایی که در شکل‌گیری چالش‌های جدید دخیل بوده و گشودن افق‌هایی برای حل مساله همراه با نقدهایی نسبت به سند تحول بنیادین. نشست هفتم هم ناظر به نسبت خانواده و مدرسه در دوره کودکی بود: دوره‌ای که هنوز آموزش رسمی اجباری آغاز نشده، و به خاطر سبک زندگی‌های جدید روز به روز بغرنج‌تر می‌شود.

بقیه نشست‌ها ناظر به وضعیت دو نهاد خانواده و مدرسه در قبال نهادها و عرصه‌های دیگر جامعه بود:

سه نشست ناظر به سه عرصه مهمی بود که مهمترین عناصر نقش‌آفرین در دوره مدرن است، یعنی سیاست و اقتصاد و فضای مجازی، یا به تعبیر دیگر دولت و بازار و رسانه. نشست اول مساله‌اش در حوزه سیاست‌گذاریی‌ها و نقش‌آفرینی‌هایی بود که حاکمیت در قبال نسبت بین خانواده و مدرسه انجام داده و یا باید بدان سمت برود و چه میزان و چگونه می‌تواند خانواده را در فرایندهای مربوط به تربیت رسمی جدی بگیرد. نشست چهارم، مساله این بود که در شرایطی که بازار و نظام سرمایه‌داری می‌خواهد مهار تربیت اقتصادی نوجوانان را به دست بگیرد، چه باید کرد. نشست پنجم هم به بحث رسانه و فضای مجازی اختصاص داشت که مدرسه و خانواده در قبال این پدیده و اثرات تربیتی آن، چگونه نقش‌آفرینی‌ای می‌توانند انجام دهند؛ و حاکمیت در این عرصه چه وظایفی دارد.

با توجه به وقوع انقلاب جنسی در جهان و تاثیرات مهم آن در عرصه زندگی انسانی، نشست دوم به این پرداخت که کارگزاران نظام تربیت رسمی و خانواده‌ها در این عرصه چه می‌توانند بکنند. و نهایتا دو نشست هم به سراغ دو راهکاری که در کشور ما توسط خود مردم (و نه حاکمیت) و تا حدودی بیرون از روند اصلی نظام آموزش و پرورش در پیش گرفته شده اختصاص یافت. نشست سوم سراغ مدارس خاصی رفت که از قبل از انقلاب و در مقابل موج مهاجم اما در همان بستر، با دغدغه‌های دینی راه‌اندازی شدند و بعد از انقلاب هم به انحاء گوناگون و متنوع‌تری ادامه یافتند، و نشست هشتم سراغ آن دسته از فعالیت‌هایی رفت که در چند سال اخیر عمدتا تحت عنوان مدارس مسجد‌محور تعریف می‌شوند.

به نظر نگارنده، شاید ریشه‌ای‌ترین مشکلی که در نسبت خانواده و «تعلیم و تربیت مدرن» در ایران وجود دارد این است که بسیاری از دلسوزان این دو نهاد غالبا فهم عمیق و صحیحی از این دو پدیده در دوره مدرن ندارند وبا یک فهم سنتی از وضعیت این دو، که به هیچ‌عنوان با واقعیت تناسب ندارد، به مواجهه با آن می پردازند. فهم جدی از این دو پدیده و سپس سراغ حل مساله رفتن، دغدغه‌ای بود که نگارنده به عنوان دبیر علمی این نشست‌ها بشدت پیگیر آن بود و پس از آماده شدن متن این نشستها نیز مقدمه‌ای بر این مجموعه نوشت که شاید بتواند به فهم عمیق‌تر صورت مسأله‌ای که با آن مواجیهم کمک کند و به افق‌هایی از راه‌حل‌هایی که در این نشست‌ها مطرح شد نیز اشاره شود؛ که متن آن در ادامه تقدیم می‌شود.

مقدمه مذکور همراه با متن اصلاح‌شده این نشست‌ها (که برخی اساتید اصلاحات مختصری در متن‌های خویش انجام داده بودند) به اهتمام «پژوهشکده زن و خانواده» (که پشتیبان اصلی برگزاری این نشست‌ها بود) در ۴۳۱ ص منتشر شد و کسانی که مایل به تهیه آن هستند از اینجا زیر می‌توانند اقدام کنند.

ادامه مطلب خانواده مقاوم و نظام تعلیم و تربیت

بازدیدها: ۱۴۷

نقش واقعه عاشورا در ارتقای اخلاق در جوامع گذشته و حال

بسم الله الرحمن الرحیم

انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی و آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند در مرداد ۱۴۰۲ سلسله نشست‌های علمی “روایت اخلاقی از قیام حسینی” برگزار کردند که این جانب روز یکشنبه ۱۵ مرداد بحثی در این نشستهای مجازی ارائه کردم با عنوان نقش واقعه عاشورا در ارتقای اخلاق در جوامع گذشته و حال.

برای دریافت فایل صوتی اینجا را کلیک کنید

خلاصه‌ای از بحث همراه با آیات و احادیث مورد استناد ادامه مطلب نقش واقعه عاشورا در ارتقای اخلاق در جوامع گذشته و حال

بازدیدها: ۴۴۹

خانواده عاشورایی

بسم الله الرحمن الرحیم

محرم امسال در بندرعباس در هیات انتظار بحثی داشتم در زمینه اینکه چگونه از واقعه عاشورا برای تقویت نهاد خانواده می‌توان بهره گرفت.

صوت شب اول محرم (اهمیت مساله عاشورا برای حل مسائل زندگی) (فایل اولیه این جلسه ناقص بود که فایل کامل در ۱۸ شهریور جایگزین شد)

صوت شب دوم محرم (چرایی بحرانی بودن وضعیت خانواده در دوره مدرن؛ تاملی در تغییر معنای شغل)

صوت شب سوم محرم (آیا ما در مقابل این تغییر چاره‌ای نداریم؟ نمونه‌ای از راهکارها در مساله شغل + تفاوت نوع نگاه دینی به خانواده)

صوت شب چهارم محرم (زن در خانواده: زن کوفی، زن غربی، یا زن مومن در الگوی حضرت زینب س)

صوت شب پنجم محرم (داشتن یا بودن؛ خودشکوفایی یا شهرت‌طلبی: حجاب یا خودنمایی؛ حجاب به مثابه پرچم؛ آرمان نهایی: عدالت یا مودت و رحمت)

صوت جلسه ششم (مفهوم حیا برای خودشکوفایی در مقابل خودنمایی + احیای واقعی حقوق زن: ظلم به زن ناشی از جهالت است، نه منفعت‌طلبی)

صوت جلسه هفتم (جدی گرفتن زن در خانواده چگونه امکان احیای حقوق او را میسر می‌کند + اگر خانواده جدی گرفته شود تمرکز بر حقوق کودک خواهد بود یا احترام والدین)

صوت جلسه هشتم (هفت سال سوم تربیت: تربیت برعهده خانواده است یا نظام؛ حضرت علی اکبر، الگویی برای تربیت جوان) (فایل اولیه این جلسه بی‌کیفیت بود که فایل باکیفیت در ۱۸ شهریور جایگزین شد)

صوت جلسه نهم (اهمیت اساسی مفهوم برادری در ارتباطات اجتماعی دینی و فهم ارتباط با ولیّ)

صوت جلسه دهم (نقش مرد در خانواده، ولیّ:‌شوهر و پدر؛ مقدمه‌ای برای فهم نقش امام در جامعه)

صوت جلسه یازدهم (ادامه بحث نقش زن در خانواده و جامعه: مادری و اهمیت آن)

خلاصه بحث‌ها: ادامه مطلب خانواده عاشورایی

بازدیدها: ۱۰۵۹

ضرورت تربیت اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

بنیان تربیت اسلامی توجه به این است که ما انسانها علاوه بر مهارت‌آموزی، نیازمند جدی گرفتن هدف و توجه به «آدم» بودن خویش هستیم و اساسا این توجه است که ما را در مسیر صحیح قرار می‌دهد.

سخنرانی فوق در روز جمعه ۲۵ مرداد ۱۳۹۸ (در میانه دو عید قربان و غدیر) در سیزدهمین همایش مشاوره‌ای تربیتی «شکوه همدلی» که به اهتمام مؤسسه فرهنگی قرآن وعترت انوارالزهرا در تالار فجر همدان برگزار شد
دانلود فایل سخنرانی ضرورت تربیت اسلامی

 

بازدیدها: ۳۶۴

بحث و بررسی آثار شهید مطهری ۲

بسم الله الرحمن الرحیم

در پاییز سال ۱۳۹۳ ارائه بحثهای شهید مطهری را بر اساس مجموعه ای که انتشارات دبیرخانه بینش مطهر منتشر کرده شروع کردم که سه مرحله از آن پیش رفت و به دلایلی کار متوقف شد و آنها را می‌توانید از اینجا ملاحظه کنید.

در تابستان امسال (۱۳۹۷) به دعوت معاونت تهذیب حوزه، برخی از کتابهای مراحل بعد از آن را برای جمعی از طلاب که قبلا آثار قبلی را مطالعه کرده بودند، ارائه کردم؛ که متاسفانه فرصت تهیه پاورپوینت برای آنها نشد؛ و فعلا فقط فایل صوتی آنها تقدیم می‌شود.

یادآوری می‌شود که دبیرخانه مذکور برای تسهیل سیر مطالعاتی، آثار را به نحوی جدید که حتی الامکان وحدت موضوعی حفظ شود منتشر کرده است. لذا عنوان اصلی هر جلسه را عنوان کتابی که دبیرخانه مذکور تهیه کرده قرار داده ایم اما برای استفاده کسانی که از کتابهای انتشارات صدرا مطالعه می کنند، بزودی ذیل هر عنوان، اینکه این عنوان چه گفتارهایی از چه کتابهایی از انتشارات صدرا می‌باشد اشاره خواهد شد. لازم به ذکر است پاره‌ای از گفتارهایی که در این مجموعه توسط بینش مطهر تهیه و تنظیم شده، سخنرانی‌هایی است که هنوز انتشارات صدرا اقدام به نشر آنها نکرده است و لذا مابه‌ازایی در کتابهای انتشارات صدرا ندارد. (همچنین در پایان هریک از این کتابها، تعدادی از یادداشت‌های مرتبط با موضوع کتاب از مجموعه یادداشتهای شهید مطهری که توسط انتشارات صدرا منتشر شده است، نیز آمده است که گاه در بحثها از آنها استفاده می‌شود.)

این فایلها را از پیام‌رسان ایتا به آدرس https://eitaa.com/souzanchi/183  و از پیام‌رسان سروش به آدرس https://sapp.ir/souzanchi.ir نیز می‌توانید دریافت کنید

تربیت و رشد اسلامی: جلسه ۱ –  جلسه ۲

عقل و علم: جلسه ۱  – جلسه ۲

اخلاق اسلامی: اخلاق جلسه ۱ (توکل و رضا)  –  جلسه ۲ (صبر و زهد)

اسلام و توسعه: یک جلسه

پایان پیامبری: جلسه اول  – جلسه دوم (تکمیلی + امامت)

انسان‌شناسی: بحثهای مقدماتیجلسه اولجلسه دوم

در مرداد ۱۴۰۳ دو کتاب بعدی هم برای طلاب مدرسه امام مهدی ع مشهد تدریس شد که فایل آنها در ادامه تقدیم می‌شود:

انسان کامل و کمال انسان: یک جلسه

فطرت: یک جلسه

بازدیدها: ۱۲۹۳