مناظره درباره نظریه فطرت

بسم الله الرحمن الرحیم

روز سه شنبه ۹ آذر ۱۴۰۰ در پژوهشکده صدر (اندیشکده مطالعات بنیادین تمدنی) گفتگویی برگزار شد بین بنده و آقای دکتر عطاءالله بیگدلی (عضو هیأت علمی دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام)

 

ابتدا من بر اساس مقاله فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن طرح مساله کردم ولی ایشان بیش از آنکه به نقد دیدگاه بنده بپردازد به تبیین موضع خودشان پرداختند؛ موضعی که آن را در کتابچه‌ای با نام «طینت یا فطرت» در همان پژوهشکده صدر در تیراژ بسیار محدود منتشر کرده بودند و البته من هم آن را خوانده بودم.

در هر صورت از این جهت که در ابتدای این بحث مطالبی گفته ام که در خود مقاله فوق نیامده اما در فهم آن می‌تواند موثر باشد فایل جلسه را تقدیم می‌کنم (اینجا)​

بازدیدها: ۳۰۳

فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن

بسم الله الرحمن الرحیم

امروزه به نظر می‌رسد که دیدگاه داروین درباره ماهیت انسان، به نحوی زیربنای انسان‌شناسی اومانیستیِ مدرن قرار گرفته است و تمامی مسائل انسان در حد یک حیوان تکامل یافته و در افق غریزه تحلیل می‌شود. در مقابل، آنچه در معارف اسلامی، انسان را خاص می‌کند، بهره‌مندی او از حقیقتی متعالی به نام «روح» و یا «فطرت انسانی» است. با اینکه برخی از متفکران فطرت را ام‌المعارف در فرهنگ و معارف اسلامی دانسته‌اند، اما حق این است که تاکنون «فطرت» به عنوان یک نظریه منسجم، که بتواند در مقایسه با دیدگاه‌های رقیب در عرصه علوم انسانی و اجتماعی لوازم خود را بروز دهد، ارائه نشده است. در این مقاله تلاش شده ایده «فطرت»، در قبال برخی از دوگانه‌های مهم اندیشه غربی، در افق یک نظریه بازسازی شود، و برخی از زوایای آن، به نحو انضمامی در ساحت انسان‌شناسی نشان داده شود؛ انسان‌شناسی‌ای که از کلی‌گویی‌ فراتر رود و بتواند به عنوان مبنایی در ساحت علوم انسانی و اجتماعی در قبال نظریه‌های غربی به کار گرفته شود.

برای دریافت فایل PDF مقاله از سایت فصلنامه علمی-پژوهشی آئین حکمت (شماره ۴۴) کلیک کنید.

متن کامل مقاله ادامه مطلب فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن

بازدیدها: ۱۲۵۰

چالش‌های انسان‌شناسی علوم انسانی مدرن

بسم الله الرحمن الرحیم

بیناد علوم انسانی و اجتماعی مدرن بر درک خاصی است که از انسان دارند. اغلب کتبی که با نام انسان‌شناسی از منظر اسلام نوشته شده، به مسائلی توجه کرده (مانند وجود روح، تجرد نفس و …)‌که البته به خودی خود مسائل خوبی است اما انسان در مواجهه با آراء غربیان متوجه نمی‌شود که اینها چه ربطی با آن بحثها دارد.

در ۵ شهریور ۱۳۹۶ در جمع طلاب و دانشجویان رشته‌های مرتبط با علوم اجتماعی در دوره آموزشی مفتاح،  بحثی مطرح کردم در زمینه مسائل بنیادین انسان‌شناسی در مواجهه با علوم انسانی غربی. در این جلسه در حد طرح سوال، تلاش شده بین برخی از بحثهای انسان‌شناسی ما که ربطی با مبانی انسان‌شناسی غربیها دارد ناظر به بحثهای آنها مطرح شود. با اینکه برخی بر این باورند که ترجمه آنتروپولوژی به انسان‌شناسی ترجمه خوبی نیست، اما به نظر حقیر، بحثهای آنتروپولوژی بخوبی پشتوانه‌های تلقی دوره مدرن از انسان را می‌تواند برملا کند و اگر مساله‌های آنتروپولژی را درست بفهمیم، می‌توانیم دریابیم که کدام از بحثهای انسان‌شناسی ما با بحثهای غربی‌ها قابل مقایسه است و می‌توان با یکی دیگری را نقد کرد.

به پیشنهاد شرکت‌کنندگان جلسه دومی هم برای شرح بیشتر مطلب در حدود یک هفته بعد تشکیل شد که متاسفانه اواخر آن ضبط نشده است.

فایل صوتی جلسه اول

فایل صوتی جلسه دوم

بازدیدها: ۱۱۷۱