خانواده مقاوم و نظام تعلیم و تربیت

بسم الله الرحمن الرحیم

وقوع انقلاب صنعتی و تحولاتی که از آن به مدرنیته یاد می‌شود، اگرچه فرصت‌های جدیدی را برای انسان پیش آورده، اما به همان میزان خانواده را نیز به چالش‌هایی گرفتار ساخته است؛ چه در خصوص وجود و تداوم بقای خویش و چه از حیث ایفای نقش اخلاقی‌اش بویژه در انتقال ارزشهای متعالی انسانی به نسل‌های بعدی. در این وضعیت، خانواده دو کار می‌تواند کار بکند: یا تسلیم وضع موجود بشود و کم کم به حذف خود و نابودی ارزشهای خود تن بدهد، یا در برابر این فضا مقاومت کند. اما ادبیات مقاومت، که به ویژه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در فضای سیاسی و اقتصادی و نظامی دلالت‌های آشکاری داشته است، آیا می‌تواند در عرصه فرهنگ و خانواده نیز به کار گرفته شود؟ با این دغدغه و مبتنی بر این ایده که آن مقاومتی که در عرصه سیاسی و نظامی مطرح می‌شود، پشتوانه‌اش عرصه فرهنگ و خانواده است، برگزاری همایش بین‌المللی «خانواده مقاوم، چالش های اخلاقی در جهان متحول» در دستور کار قرار گرفت، با این مساله که اگر قرار باشد خانواده در برابر وضع موجود مقاومت کند، و هم خود و هم ارزش‌های اخلاقی‌اش را حفظ نماید، چه کار باید بکند؟

برای این همایش (که نهایتا در خرداد ۱۴۰۳ برگزار شد و پنل‌های آن را از اینجا می‌توانید ملاحظه کنید) محورهای متعددی در نظر گرفته شد، که یکی از آن محورها، نسبت خانواده و نظام تعلیم و تربیت بود؛ و در زمستان ۱۴۰۲ نُه پیش‌نشستِ علمی برای باز شدن ابعاد مختلف این مساله طراحی و هر نشست با حضور دو استاد مدعو و دبیر علمی و در قالب ارائه و گفتگو برگزار شد:

سه نشست، ناظر به رسیدن به فهم عمیقی از نسبت خانواده و تعلیم و تربیت رسمی بود:

نشست ششم ناظر به ماهیت و وظایف خانواده در قبال نظام تعلیم و تربیت رسمی (ابعاد کلان و زوایای اصلی) بود. نشست نهم تاملاتی در مبانی این نسبت بود برای فهم زمینه‌ها و ریشه‌هایی که در شکل‌گیری چالش‌های جدید دخیل بوده و گشودن افق‌هایی برای حل مساله همراه با نقدهایی نسبت به سند تحول بنیادین. نشست هفتم هم ناظر به نسبت خانواده و مدرسه در دوره کودکی بود: دوره‌ای که هنوز آموزش رسمی اجباری آغاز نشده، و به خاطر سبک زندگی‌های جدید روز به روز بغرنج‌تر می‌شود.

بقیه نشست‌ها ناظر به وضعیت دو نهاد خانواده و مدرسه در قبال نهادها و عرصه‌های دیگر جامعه بود:

سه نشست ناظر به سه عرصه مهمی بود که مهمترین عناصر نقش‌آفرین در دوره مدرن است، یعنی سیاست و اقتصاد و فضای مجازی، یا به تعبیر دیگر دولت و بازار و رسانه. نشست اول مساله‌اش در حوزه سیاست‌گذاریی‌ها و نقش‌آفرینی‌هایی بود که حاکمیت در قبال نسبت بین خانواده و مدرسه انجام داده و یا باید بدان سمت برود و چه میزان و چگونه می‌تواند خانواده را در فرایندهای مربوط به تربیت رسمی جدی بگیرد. نشست چهارم، مساله این بود که در شرایطی که بازار و نظام سرمایه‌داری می‌خواهد مهار تربیت اقتصادی نوجوانان را به دست بگیرد، چه باید کرد. نشست پنجم هم به بحث رسانه و فضای مجازی اختصاص داشت که مدرسه و خانواده در قبال این پدیده و اثرات تربیتی آن، چگونه نقش‌آفرینی‌ای می‌توانند انجام دهند؛ و حاکمیت در این عرصه چه وظایفی دارد.

با توجه به وقوع انقلاب جنسی در جهان و تاثیرات مهم آن در عرصه زندگی انسانی، نشست دوم به این پرداخت که کارگزاران نظام تربیت رسمی و خانواده‌ها در این عرصه چه می‌توانند بکنند. و نهایتا دو نشست هم به سراغ دو راهکاری که در کشور ما توسط خود مردم (و نه حاکمیت) و تا حدودی بیرون از روند اصلی نظام آموزش و پرورش در پیش گرفته شده اختصاص یافت. نشست سوم سراغ مدارس خاصی رفت که از قبل از انقلاب و در مقابل موج مهاجم اما در همان بستر، با دغدغه‌های دینی راه‌اندازی شدند و بعد از انقلاب هم به انحاء گوناگون و متنوع‌تری ادامه یافتند، و نشست هشتم سراغ آن دسته از فعالیت‌هایی رفت که در چند سال اخیر عمدتا تحت عنوان مدارس مسجد‌محور تعریف می‌شوند.

به نظر نگارنده، شاید ریشه‌ای‌ترین مشکلی که در نسبت خانواده و «تعلیم و تربیت مدرن» در ایران وجود دارد این است که بسیاری از دلسوزان این دو نهاد غالبا فهم عمیق و صحیحی از این دو پدیده در دوره مدرن ندارند وبا یک فهم سنتی از وضعیت این دو، که به هیچ‌عنوان با واقعیت تناسب ندارد، به مواجهه با آن می پردازند. فهم جدی از این دو پدیده و سپس سراغ حل مساله رفتن، دغدغه‌ای بود که نگارنده به عنوان دبیر علمی این نشست‌ها بشدت پیگیر آن بود و پس از آماده شدن متن این نشستها نیز مقدمه‌ای بر این مجموعه نوشت که شاید بتواند به فهم عمیق‌تر صورت مسأله‌ای که با آن مواجیهم کمک کند و به افق‌هایی از راه‌حل‌هایی که در این نشست‌ها مطرح شد نیز اشاره شود؛ که متن آن در ادامه تقدیم می‌شود.

مقدمه مذکور همراه با متن اصلاح‌شده این نشست‌ها (که برخی اساتید اصلاحات مختصری در متن‌های خویش انجام داده بودند) به اهتمام «پژوهشکده زن و خانواده» (که پشتیبان اصلی برگزاری این نشست‌ها بود) در ۴۳۱ ص منتشر شد و کسانی که مایل به تهیه آن هستند از اینجا زیر می‌توانند اقدام کنند.

ادامه مطلب خانواده مقاوم و نظام تعلیم و تربیت

بازدیدها: ۱۲۸

اقتضائات قانون‌گذاری برای نظام خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم

دبیرخانه ملی دین و حکمرانی با همکاری کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی سلسله جلساتی را با عنوان نشست‌های راهبردی دین و قانون‌گذاری برگزار کرده است؛ که در هشتمین نشست سخنرانی‌ای ارائه کردم ناظر به اقتضائات قانون‌گذاری برای نظام خانواده.

ادعای اصلی این است که در اسلام نظام خانواده با سایر نظامات اجتماعی تفاوت بنیادینی دارد و هدف اولیه قانون در عرصه خانواده «تحقق مودت و رحمت» است؛ و تحقق «عدالت» صرفا برای جایی است که آن هدف اولیه تامین نشود؛ برخلاف نظامات اجتماعی که تحقق عدالت در آنها هدف اصلی است. عدالت با تثبیت حد و مرزها حاصل می‌شود، اما مودت و رحمت با برداشتن حد و مرزها؛ و اینها اقتضائات متفاوتی را در طراحی و وضع قوانین پیش می‌آورد که در الگوهای غربی اصلا وجود ندارد. متاسفانه چون خوانش قوانین اسلامی در کشور ما تحت هژمونی مدل غربی رخ می‌دهد همان قوانین هم دچار کارکرد معکوس می‌شود که نمونه‌اش را در قوانین ناظر به مهریه در کشور مشاهده می‌کنیم که به جای اینکه عاملی بر تقویت پیوندهای خانوادگی باشد موجب تخریب پیوندهای خانوادگی شده است.

در این نشست که روز سه‌شنبه ۷ بهمن ماه ۱۳۹۹ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به صورت حضوری و مجازی برگزار شد حدود ۱ ساعت دیدگاهی مطرح کردم که فهرست آن را در پاورپوینت ضمیمه می‌توانید ملاحظه کنید) و ادامه جلسه به پرسش و پاسخ گذشت.

دانلود فایل صوتی این نشست

بازدیدها: ۳۷۳

نقش‌آفرینی اجتماعی زن

بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجا که امروزه ظاهراً فمینیسم است که مهمترین مدافع نقش‌آفرینی زن در اجتماع قلمداد می‌شود، گام اول در ترسیم الگوی مطلوب از حضور و نقش‌آفرینی اجتماعی زن این است که با تصویر صحیح میدان بازی، در دام الگوی «نا-مرد سالارانه» غربی نیفتیم؛
این مطلبی بود که چندی پیش در سخنرانی‌ای با عنوان زن یا نا-مرد، مساله این است! بدان پرداختم.

گام دوم، ارائه تصویر اسلامی است؛
و برای اینکه از مواجهه سلیقه‌ای اجتناب شود باید با اصل قرار دادن محکمات، این مساله متشابه را حل کرد.

بدین منظور نشستی در روز اول ماه مبارک رمضان ۱۴۴۰ (۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸) در مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران در قم برگزار شد، و از آنجا که جمع حاضر، در جریان بحث قبل بود، محور این جلسه، ادامه بحث مذکور قرار داده شد ودر فرصت مذکور عمدتا به بیان ابعاد سلبی تصویر اسلامی (یعنی چارچوبها و محدوده هایی که در طراحی این نقش‌آفرینی باید رعایت کرد) بسنده شد؛ هرچند اشاره بسیار مختصری شد به ابعاد ایجابی؛ تا ان شاء الله در فرصتی دیگر بحث تفصیلی از ابعاد ایجابی آن نیز مطرح شود.

دانلود فایل صوتی نقش آفرینی اجتماعی زن

بازدیدها: ۳۶۸

کتابی درباره رابطه دختر و پسر

ادامه مطلب کتابی درباره رابطه دختر و پسر

بازدیدها: ۴۴۲۲