چالش‌های انسان‌شناسی علوم انسانی مدرن

بسم الله الرحمن الرحیم

بیناد علوم انسانی و اجتماعی مدرن بر درک خاصی است که از انسان دارند. اغلب کتبی که با نام انسان‌شناسی از منظر اسلام نوشته شده، به مسائلی توجه کرده (مانند وجود روح، تجرد نفس و …)‌که البته به خودی خود مسائل خوبی است اما انسان در مواجهه با آراء غربیان متوجه نمی‌شود که اینها چه ربطی با آن بحثها دارد.

در ۵ شهریور ۱۳۹۶ در جمع طلاب و دانشجویان رشته‌های مرتبط با علوم اجتماعی در دوره آموزشی مفتاح،  بحثی مطرح کردم در زمینه مسائل بنیادین انسان‌شناسی در مواجهه با علوم انسانی غربی. در این جلسه در حد طرح سوال، تلاش شده بین برخی از بحثهای انسان‌شناسی ما که ربطی با مبانی انسان‌شناسی غربیها دارد ناظر به بحثهای آنها مطرح شود. با اینکه برخی بر این باورند که ترجمه آنتروپولوژی به انسان‌شناسی ترجمه خوبی نیست، اما به نظر حقیر، بحثهای آنتروپولوژی بخوبی پشتوانه‌های تلقی دوره مدرن از انسان را می‌تواند برملا کند و اگر مساله‌های آنتروپولژی را درست بفهمیم، می‌توانیم دریابیم که کدام از بحثهای انسان‌شناسی ما با بحثهای غربی‌ها قابل مقایسه است و می‌توان با یکی دیگری را نقد کرد.

به پیشنهاد شرکت‌کنندگان جلسه دومی هم برای شرح بیشتر مطلب در حدود یک هفته بعد تشکیل شد که متاسفانه اواخر آن ضبط نشده است.

فایل صوتی جلسه اول

فایل صوتی جلسه دوم

بازدیدها: ۱۱۷۸

“تاریخ” و مساله علم دینی

بسم الله الرحمن الرحیم

آیا «علم دینی» در ساحت علم تاریخ هم ممکن است؟

تردیدی نیست که معنایی از «تاریخ اسلامی» داریم و آن گزارشات تاریخی درباره دوره اسلامی است. اما آیا علم تاریخ هم ممکن است اسلامی و غیراسلامی داشته باشد؟

فایل زیر سخنرانی‌ای است که در این زمینه در دوره آموزشی مفتاح در تاریخ ۵ شهریور ۱۳۹۶ برای طلبه‌ها و دانشجویان ارشد تاریخ ارائه شد.

فایل صوتی

بازدیدها: ۸۱۳

زن در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

پنج شنبه ۵ مرداد ۱۳۹۶ در حوزه علمیه حضرت خدیجه در مشهد در جمع تعدادی از خانم‌های طلبه و دانشگاهی، بحثی مطرح شد درباره «زن در اسلام از دیدگاه اندیشمندان معاصر با تاکید بر آراء علامه طباطبایی، شهید مطهری»

مساله اصلی‌ای که این چند ساله ذهن مرا درگیر کرده است، این است که قرار گرفتن در فضای فکر مدرن، تحلیل ما از مساله خانواده، و به تبع آن، مسائل مربوط به زن و مرد را به بیراهه کشانده است.

در این دو جلسه سعی شد با استفاده از آموزه‌های اسلام، تصویری از جایگاه و نقش زن ارائه شود که بتواند بین واقع‌بینی و آرمان‌گرایی جمع کند و پاسخگوی بسیاری از شبهات مربوطه (از جمله آیه فاضربوهن! تعدد زوجات، و …) باشد؛ شبه‌حق‌هایی که تنها و تنها به خاطر اینکه نسخه اصلی حق را نمی‌شناسیم میدان برای جولان پیدا کرده‌اند.

نیازی به تاکید ندارد که ایده‌های اصلی این بحث را بیش و پیش از همه مدیون شهید مطهری هستم.

فایل صوتی جلسه اول

فایل صوتی جلسه دوم

بازدیدها: ۴۱۰

نگاهی متفاوت به خاستگاه و ثمرات بحث اعتباریات علامه طباطبایی (ره)

بسم الله الرحمن الرحیم

مساله اعتباریات، که علامه طباطبایی در فضای میراث اسلامی، برای اولین بار، از زاویه‌ای فلسفی بدان پرداختند، به نظر می‌رسد به دلایلی از همان ابتدا با سوءتفاهم‌هایی حتی از سوی شاگردان لاواسطه ایشان مواجه شد. این مساله، در منظر ایشان در درجه اول یک مساله انسان‌شناسی بود که ایشان به مناسبتی از آن استفاده معرفت‌شناسی هم کردند، اما حتی شاگردان ایشان تنها به بُعد معرفت‌شناسی آن توجه نمودند و لذا بحث تاحدودی به بیراهه کشیده شد.

بحث زیر سخنرانی‌ای است که در این زمینه داشتم و به همت فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا پیاده و ویرایش و نهایتا در ش۱۹ (پاییز ۱۳۹۵) منتشر شد.

 دریافت فایل PDF

ادامه مطلب نگاهی متفاوت به خاستگاه و ثمرات بحث اعتباریات علامه طباطبایی (ره)

بازدیدها: ۶۳۶

حقیقت و نحوه اعتبار

بسم الله الرحمن الرحیم

در اوایل سال ۱۳۹۳ در ضمن بحث اصول فقه یکی از بزرگواران، که مایل است از ایشان با عنوان «شیخ حسین یزدی» یاد شود، بحث به مساله اعتباریات کشیده شد و ضمن مطالعه برخی متون در این زمینه، بیش از ۳۰ جلسه در این باره بحث شد که تقریر آن بحثها به قلم حقیر در وبلاگی به نام اعتباریات (http://eatebariat.parsiblog.com/) در همان زمان منتشر شد و خلاصه فشرده‌ای از این بحث‌ها در ۹ بند در فصلنامه تخصصی علوم انسانی اسلامی، ش۱۹، پاییز ۱۳۹۵ منتشر شد که در ادامه تقدیم می‌شود.

دریافت فایل PDF 

ادامه مطلب حقیقت و نحوه اعتبار

بازدیدها: ۴۴۶

نمونه‌های کاربردی تاثیر فلسفه در جامعه‌شناسی، با تاکید بر آراء علامه طباطبایی و شهید مطهری

بسم الله الرحمن الرحیم

در انجمن حکمت و فلسفه ایران (تهران) دوره‌ای با عنوان «هستی‌شناسی اجتماعی» برگزار شد که دو جلسه از این برنامه در صبح روز پنج‌شنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۵ به بنده اختصاص یافت که دغدغه‌ام این بود نشان دهم مواجهه فلسفی علامه طباطبایی و شهید مطهری با مباحث جامعه‌شناسی یک بحث فلسفی‌ محض که در نزاع‌های جامعه‌شناسی نقشی ایفا نکندف نبوده بلکه هم بحث اصالت فرد و جامعه ایشان و هم بحث اعتباریات، چه نسبتی با سه رویکرد آلمانی (تفسیری و انتقادی)، فرانسوی (ساختارگرایی و پساساختارگرایی) و آمریکایی (کنش متقابل نمادین) برقرار می‌کند و چگونه افق‌های جدیدی را برای تحلیل‌های جامعه‌شناسی کاربردی می‌گشاید.

برای دریافت فایل صوتی این دو، روی کلمات جلسه اول و جلسه دوم کلیک کنید.

بازدیدها: ۳۷۹

تدریس علم دینی

بسم الله الرحمن الرحیم

امسال حدود ۵ سال از تالیف کتاب «معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی» گذشته است. بعد از تألیف نیز همانند قبل آن به تدریس این موضوع ادامه دادم که از اولین مواردش تدریس این موضوع برای دانشجویان کارشناسی ارشد رشته فلسفه علم در دانشگاه شریف در سال تحصیلی ۸۹-۹۰ بود. طبیعی است که در این سالها با نقدهایی مواجه شدم و اصلاحاتی در ذهنم رقم خورد. شاید مهمترین ایرادی که الان بر کتاب خود می‌دانم این است که در حوزه علوم انسانی ورود جامعی نداشته و نکات بسیاری را مورد غفلت قرار داده‌ام و یکی از علل آن این بود که آشنایی آن موقع من با علوم انسانی و اجتماعی، به تبع فضای عمومی کشور، تابع فضای انگلوساکسون بود و از اهمیت جریان قاره‌ای به عنوان یک جریان بشدت اثرگذار در حوزه علوم انسانی و اجتماعی بی‌خبر بودم. به هر حال امسال (نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۴-۹۵) پیشنهاد تدریس همین عنوان برای دوره تمهیدیه سطح ۴ موسسه امام رضا علیه‌السلام مطرح شد. ادامه مطلب تدریس علم دینی

بازدیدها: ۸۷۲

بحث و بررسی آثار شهید مطهری

بسم الله الرحمن الرحیم

به همت دبیرخانه بینش مطهر در مشهد، عده ای از علاقمندان به افکار شهید مطهری از پاییز سال ۱۳۹۳ مطالعه آثار ایشان را شروع کردند و قرار شد آثار ایشان را بر اساس مجموعه ای که دبیرخانه طرح مطالعاتی آثار شهید مطهری منتشر کرده هر هفته مطالعه و مباحثه داشته باشند و حدودا ماهی یکبار بنده در خدمت ایشان باشم. در این جلسات ابتدا بنده نکاتی درباره چارچوب فکری و زوایای مهم بحث در کتاب مورد نظر مطرح می کنم و سپس جلسه به صورت پرسش و پاسخ ادامه می یابد. جلسه اول به معرفی اصل طرح مطالعاتی اختصاص داشت و جلسات بعدی به کتابهای استاد شهید. انشاءالله پس از هر جلسه، فایل صوتی جلسات به همراه فایل پاورپوینت مباحث در اینجا تقدیم می شود. ضمنا خود دبیرخانه فایل تصویری جلسات را هم در سایت خود قرار می‌دهد. ادامه مطلب بحث و بررسی آثار شهید مطهری

بازدیدها: ۱۱۰۹۴

انتشار جلد سوم کتاب روایت مطهر

بسم الله الرحمن الرحیم

در ادامه کتابهایی که با عنوان روایت مطهر به شرح آرای شهید مطهری اختصاص داشت با توفیقات الهی و در آستانه ایام الله دهه فجر، سومین جلد از این مجموعه با عنوان فرعی «مباحث خانواده و روابط زن و مرد» حاوی بحث‌هایی پیرامون گفتارهای شهید مطهری در کتابهای «نظام حقوق زن در اسلام، اخلاق جنسی و مسأله حجاب» منتشر شد. ضمنا با توجه به اصلاحاتی که جلد دوم این مجموعه نیاز داشت، هنوز آماده‌سازی آن جلد تمام نشده و امید است ان‌شاءالله بزودی منتشر شود.

به هر حال، چاپ اول این کتاب در ۲۰۸ صفحه و به قیمت ۱۰,۰۰۰ تومان در زمستان ۱۳۹۴ به اهتمام مؤسسۀ علمی ـ فرهنگی سدید و توسط انتشارات بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق علیه السلام منتشر شده است.

بازدیدها: ۸۶۸

انتشار جلد اول کتاب روایت مطهر

بسم الله الرحمن الرحیم

شهید مطهری متفکری ژرف‌اندیش در حوزه اسلام‌شناسی است که کارنامۀ پرباری را به یادگار گذاشته است. تنوع موضوعات از سویی، و وسعت و ژرفای معلومات عرضه شده در آثار ایشان از سوی دیگر، و خلاقیت و ابتکارات ایشان در حل مسائل روز از سوی دیگر، از جمله دلایلی است که موجب گردیده تا رهبران انقلاب اسلامی ایران بر مطالعه آثار ایشان تاکید بورزند.

ادامه مطلب انتشار جلد اول کتاب روایت مطهر

بازدیدها: ۱۵۰۸

درس انسان شناسی اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

امسال (سال تحصیلی ۹۴-۹۵) سومین سالی است که تدریس درسی با عنوان انسان شناسی اسلامی را در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه باقرالعلوم (که اغلب دانشجویان دارای سابقه طلبگی می باشند) عهده دار شده ام. بحثهای آنتروپولوژی غربیها با اغلب بحثهایی که با عنوان انسان شناسی اسلامی نوشته شده بسیار تفاوت دارند و در این درسها می کوشم با پرهیز از گرته برداری و تقلید، نسبتی بین این دو حوزه برقرار کنم و از متنهای اسلامی، از کتاب هستی و هبوط (آقای پارسانیا) و رساله های انسان علامه طباطبایی بهره می برم. ادامه مطلب درس انسان شناسی اسلامی

بازدیدها: ۱۱۳۹

چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه

بسم الله الرحمن الرحیم

امسال (سال ۱۳۹۴) دهه اول محرم را در بندرعباس هستم. عصرها برای خواهران هیات انتظار بحثی را مطرح شد با عنوان «چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه بر اساس الگوی حضرت زینب س» که جمعا ۹ جلسه شد. در ادامه فایلهای صوتی و خلاصه ای از بحث تقدیم می شود.

ادامه مطلب چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه

بازدیدها: ۸۰۷

ضیافت اندیشه اساتید سال ۱۳۹۴ + طب اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

امسال در برنامه ضیافت اندیشه اساتید استانهای اراک، زنجان و ارومیه و نیز در دوره تخصصی آشنایی با نظام سلامت در اسلام که در حکمت سرای طب سنتی برگزار شد برای ارائه بحث علم دینی حضور داشتم و در این دوره ها وعده دادم که پاورپوینت بحثها را در سایتم قرار می دهم که بدین وسیله تقدیم می شود.

ادامه مطلب ضیافت اندیشه اساتید سال ۱۳۹۴ + طب اسلامی

بازدیدها: ۴۵۴

امامت و عدل، مبانی تشیع

بسم الله الرحمن الرحیم

در ۳ آبان ۱۳۹۲ در موسسه شیعه شناسی در اراک، بحثی درباره مبانی تشیع داشتم که دو مبنای اصلی شیعه (که به عنوان اصول مذهب شیعه مطرح میشود) را اندکی شرح دادم. چندی پیش دوستان موسسه خلاصه ای از مباحث را برایم ارسال کردند که تصحیح کردم و در ادامه آمده است.   ادامه مطلب امامت و عدل، مبانی تشیع

بازدیدها: ۵۹۲

پاورپوینت علم دینی برای طرح ضیافت اندیشه اساتید+ تکمیلی

چنان که به برخی از دوستان وعده داده بودم، فایل آماده شده برای بحث فلسفه علم و معرفت شناسی اسلامی (علم دینی)را  که برای طرح ضیافت اندیشه اساتید سال قبل تهیه کرده بودم مجددا با اصلاحاتی دوباره در اختیار دوستان قرار می دهم.

فایل نمایشی محض (کم حجم)                                فایل کامل (MB 1.5)

تکمله:

در ایام تابستان امسال (سال ۱۳۹۲) این بحث را برای دوستان دیگری در دانشگاههای دیگر ارائه کردم و نکاتی در تکمیل مطالب قبلی ارائه شد که فایل کامل شده آن تقدیم می شود:

فایل تکمیل شده سال ۱۳۹۲

بازدیدها: ۴۷۷