الهیات زنانه: تأملاتی درباره تجربه زیسته و تجربه ایمانی حجاب

بسم الله الرحمن الرحیم

شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۲ به دعوت انجمن علمی میان‌رشته‌ای ماهاد و کارگروه مدرسی معارف اسلامی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی در سلسله نشست‌های الهیات کاربردی آنها شرکت کردم با موضوع الهیات زنانه (تاملاتی درباره تجربه زیسته و تجربه ایمانی حجاب).

در این نشست سعی کردم ابعادی از مساله‌ای که در نشست «ضرورت تغییر نگاه ما به مساله حجاب؛ گامی به سوی مواجهه مناسب با مساله حجاب» (به اهتمام آکادمی اخلاق‌پژوهی روشمند و انجمن علمی معارف دانشگاه شهید بهشتی) در تاریخ ۱۴۰۲/۸/۱۶ در فضای مجازی ارائه دادم را باز کنم. قبلا حجاب را در ساحت رفتار (قانون حجاب) و ساحت تجربه‌زیسته (حجاب به مثابه صیانت زن؛ حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان) بحث کرده‌ام. این بار خواستم آن عرصه عمیقتر از حجاب، که نامش را تجربه ایمانی حجاب گذاشتم، بیشتر باز کنم و بحث را در ساحت الهیاتی (انسان دارای فطرت الهی) بکشانم.

دریافت فایل صوتی این نشست  از اینجا

بازدیدها: ۱۴۷

مسأله حجاب: گذشته، حال و آینده

بسم الله الرحمن الرحیم

روز شنبه ۱۵ مهر ۱۴۰۲ به دعوت نهاد رهبری در دانشگاه آزاد واحد مرکز کارگاه یک‌روزه‌ای داشتم برای اساتید دانشگاه آزاد استان تهران درباره حجاب؛ که سعی شد یک بسته نسبتا کاملی از مباحث مربوط با حجاب در قالب سه دسته ارائه شود:

گذشته: آیا حجاب شرعی زنان به این صورتی که می‌شناسیم از زمان پیامبر ص مطرح بوده است؟ که با اشاره‌ای به اهم شبهاتی که در این زمینه مطرح شده است توضیح دادیم که واقعا حجاب شرعی زنان به همین صورت در زمان پیامبر ص واجب شده، تا حدی که امروزه به عنوان یکی از ضروریات دین شناخته می‌شود و با اشاره به کج‌فهمی‌های برخی از معاصران از کلام فقها، تبیین شد که در میان فقهای شیعه و سنی در پوشش همه اندامها اختلافی جز در خصوص وجه و کفین و قدمین وجود ندارد.

حال: چرا مساله حجاب امروزه این قدر مهم شده است؟ که با نگاهی تاریخی تبیین شد که اتفاقا مساله حجاب را ابتدا مخالفان اسلام جدی گرفتند؛ و با نگاه هویتی – تمدنی دیدیم که امروزه از چهار زاویه جایگاه خیلی خاصی پیدا کرده است: نماد تصویری؛ ناظر به زن بودن (فمینیسم)؛ انقلاب جنسی؛ اقتضاءات نظام سرمایه‌داری.

آینده: برای حل معضل بی‌حجابی و بدحجابی چه کنیم؟ که این از سه زاویه مطرح شد:

از زاویه فرهنگی (تقویت معنای درست حجاب و ارتقای آن از صیانت به کنشگری زن؛ با نیم‌نگاهی به بحث امر به معروف و نهی از منکر)

از زاویه ساختاری (جدی گرفتن آن به مثابه یک قانون مدنی با رعایت اقتضاءات آن)

از زاویه واقعیت عینی (بازخوانی و بازتعریف حجاب و عفاف به عنوان یک واقعیت انسانی در نسبت با خانواده)

فایل صوتی جلسات را از اینجا (فایل اول) (فایل دوم) (فایل سوم) و پاورپوینت ارائه شده در جلسه را از (اینجا) می‌توانید دریافت کنید.

بازدیدها: ۱۴۳۲

مناظره‌ای با موضوع محدوده جواز نگاه مرد به زن

بسم الله الرحمن الرحیم

روز دوشنبه ۸ خرداد ۱۴۰۲ در دانشگاه معارف اسلامی کرسی آزاداندیشی با موضوع: کاوشی نو در مسئله پوشش و نگاه برگزار شد.

آقای دکتر محمد هدایتی دیدگاهی درباره محدوده مجاز نگاه به زن داشتند که آن را در مقاله «نگاهی اخلاقی به نگاه قرآنی» در کتاب «عقلانیت در فقه و اخلاق» نشر داده‌اند. نظر ایشان این بوده که تنها محدوده مطلقا حرام برای نگاه به بدن زن نگاه به عورتین است و نگاه به سایر اندامهای زن اگر بدون شهوت باشد اشکال ندارد بلکه نگاه زیبایی‌شناسانه به زن و اندامهای وی ممدوح هم هست!

من در نقش ناقد و آقای سجاد خازنی در نقش مجری در این جلسه شرکت داشتیم. البته در این جلسه ایشان عملا از آنچه در کتاب نوشته عدول کردند و تمام بحث را بر سر نگاه به چهره زن بردند که بنده عرض کردم این مطلبی است که جواز آن مورد قبول اکثریت فقهاست و حرف جدیدی نیست. در هر صورت در این جلسه من استدلالهای ایشان در کتابشان را نقد کردم.

برای دریافت فایل صوتی این جلسه اینجا را کلیک کنید.

بازدیدها: ۳۳۱

هویت زن مسلمان در عصر انقلاب اسلامی

بسم الله الرحمن الرحیم

روز یکشنبه ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ مقارن با ولادت حضرت معصومه (روز دختر) در موسسه‌ای برای جمعی از خانمهای فعال اجتماعی بحثی ارائه شد با عنوان هویت زن مسلمان در عصر انقلاب اسلامی که فایل آن به پیوست تقدیم می‌شود. (اینجا) (فایل صوتی در پیام‌رسان ایتا)

این بحث را می‌توان خلاصه‌ فشرده‌ای دانست از دو سلسله سخنرانی‌ در ایام فاطمیه:

  1. حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان (متن) (فایل‌های صوتی و تصویری)
  1. حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان (فایل‌های صوتی به همراه سرفصلهای بحث)

بازدیدها: ۳۴۹

حجاب مدخلی بر کنشگری زن مسلمان

 بسم الله الرحمن الرحیم

به همت هیأت میثاق با شهدا سخنرانی‌های «حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان» پیاده و در قالب فایلی در فضای مجازی منتشر شد.

برای دانلود فایل مذکور اینجا را کلیک کنید. متن پیاده شده مذکور در ادامه تقدیم می‌شود ادامه مطلب حجاب مدخلی بر کنشگری زن مسلمان

بازدیدها: ۱۳۷۳

حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان

بسم الله الرحمن الرحیم

یکی از مسائلی که بویژه بعد از انقلاب بسیاری از اذهان متدینان و روشنفکران را به خود مشغول داشته است، موضع اسلام در قبال کنشگری زن است:

یک وضعیت برای زن هست که به دوره سنتی نسبت می‌دهند که وضع مطلوب برای زن این است که اساسا کنشگری اجتماعی نداشته باشد و گوشه خانه و محبوب شوهرش بماند؛ به تعبیر شهید مطهری، زن در این دوره گرانبها بود، اما همچون شیء گرانبها بود، و نه به عنوان انسان کنشگر.

در یکی دو قرن اخیر و بعد از تحولات مدرنیته و نهضت احیای حقوق زنان که ذیل عنوان «فمینیسم» رقم خورد عملا دو الگو برای کنشگری زن مطرح شد: یکی الگوی خود فمینیسم، که ناخودآگاه الگوی اصلی انسان را مرد می‌دانست، و لذا الگوی کنشگری زن را در انجام کنشگری‌های مردانه می‌دید؛ در این الگو، به تعبیر شهید مطهری انسان بودنش از حیث اجتماعی جدی گرفته شد، اما چون زن بودن زن به حاشیه رفت خروجی‌اش «انسان بی‌بها» شد. اگر سیمون دوبوار کتاب «جنس دوم» را نوشت که به زنان هشدار دهد که از این وضعیت درآیند، عملا با مسیری که پیشنهاد کرد، زن بر اساس همان ضوابط مردانه خودشان برای کنشگری (یعنی به دست گرفتن مناصب سیاسی و اقتصادی و …) هنوز جنس دوم است. دومی الگوی سرمایه‌داری بود، که این فرصتی که فمینیستها پیش آوردند جدی گرفت؛ و کوشید زن بودن زن را جدی بگیرد، اما نه در افق انسانیت (زیرا تنها الگوی انسان در غرب، همچنان الگوی مردانه بود)، بلکه در افق جنسی؛ یعنی با تقویت نگاه سرمایه‌ای به همه امور، زن را به مثابه کالای جنسی در نظر گرفتند، یا حداکثر به عنوان سرمایه‌داری که سرمایه‌اش امر جنسی است؛ کنشگری او بیش از اینکه انسانی باشد جنسی شد؛ یعنی آزاد شدن استفاده از سرمایه جنسی او برای همگان و برای رونق بازار مصرف! این را اگر بخواهیم با ادبیات شهید مطهری نام‌گذاری کنیم این است که در این الگو، زن به بهانه کنشگر بودن، هم گرانبها بودنش را از دست داد و هم انسان بودنش را.

اما در اسلام وجود حضرت زهرا س به ما نشان داده که اولا زن در منظر اسلام کنشگر است نه صرفا حاشیه و در پستوی خانه و منفعل؛ و ثانیا کنشگری است که جنسیتش (زنانگی‌اش) در کنشگری‌اش باید جدی گرفته شود؛ اما نه وجه جنسی بودن وی؛ بلکه این وجه اصلا نباید در کنشگری وی وارد شود.

در فاطمیه دوم سال ۱۴۴۴ (۲ تا ۶ دیماه ۱۴۰۱) در هیات وابسته به موسسه جوانان آستان قدس رضوی کوشیدم موضوع کنشگری زن مسلمان را با استفاده از الگوی شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها طرح کنم. جلسه اول و دوم عمدتا تلاش شد معنای ناصواب کنشگری زن در غرب (با دو الگوی فمینیستی و سرمایه‌داری) شرح داده شود (البته در جلسه دوم هم با مرور سریعی بر مباحثی که در فاطمیه اول گفته بودم درباره جایگاه حجاب برای ارائه کنشگری خاص زن مسلمان نکاتی بیان شد)؛ جلسه سوم و چهارم با توجه به دو مفهوم «حیا» و «مادری» تلاش شد الگوی کنشگری زنانه از منظر اسلامی تبیین شود؛ و در جلسه پنجم هم برخی از احادیث را که عده‌ای از آن مطلوبیت عدم کنشگری زن برداشت کرده‌اند شرح داده شد که چه سوء تفاهمی در فهم آن احادیث رخ داده است.

مجموعه فیلمهای این جلسات را در عماریار می‌توانید ببینید. همچنین در ادامه فایلهای صوتی و تصویری جلسات مذکور و سپس خلاصه‌ای از بحثهای هر جلسه (همراه با احادیثی که در جلسه مطرح شد) تقدیم می‌شود

دانلود فایل صوتی جلسه اول ؛؛؛ فایل تصویری جلسه اول در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه دوم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه دوم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه سوم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه سوم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه چهارم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه چهارم در آپارات

دانلود فایل صوتی جلسه پنجم ؛؛؛ فایل تصویری جلسه پنجم در آپارات

ادامه مطلب حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان

بازدیدها: ۶۱۴

حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم

 بسم الله الرحمن الرحیم

مساله حجاب (که شاید بخودی خود و منفصل از زمان و مکان، یک حکم دست چندم در شریعت باشد) به دلایل تاریخی-اجتماعی در یک قرن اخیر اهمیت خاصی پیدا کرده است؛ و اگر این جایگاه خاصی که امروز پیدا کرده درست فهم نشود تحلیل درستی از بسیاری از جریانات معاصر نمی‌توان داشت.

اگر حدیث منسوب به حضرت زهرا س که «برای زن بهتر این است که مردان او را نبینند و او مردان را نبیند» را در گوشه ذهنمان پررنگ کنیم، می‌توان گفت در سنت اسلامی دو نگاه به حجاب وجود داشته است:

▫️یکی نگاهی که حجاب را ذیل این حدیث می‌دید؛ که خروجی‌اش توصیه به پرده‌نشینی و خانه‌نشینی زن است؛ و

▫️دیگری حجاب را در کنار و بلکه مکمل این حدیث می‌دید، با این بیان که حدیث مذکور، در مقام بیان یک قاعده کلی در روابط زن و مرد است، که می‌خواهد بگوید اصل بر عدم اختلاط است؛ اما حجاب، ناظر به این واقعیت میدانی است که اساسا زندگی انسان، اجتماعی است و زندگی اجتماعی، جز با حدی از اختلاط بین زن و مرد ممکن نیست، لذا حجاب در اسلام، نه مهر امضایی بر پرده‌نشینی زن، بلکه مهر تاییدی بر حضور زن در میان جامعه است، اما به نحوی که جنسیت او تحت‌الشعاع امور جنسی قرار نگیرد.

شاید از بهترین صورت‌‌بندی‌های این نگاه دوم، بحثهای شهید مطهری در کتاب «مساله حجاب» باشد. ایشان در نیمه اول کتاب با جریان غربزده درگیر است که آنان حجاب را از منظر تسلط مرد بر زن تحلیل می‌کنند، و در نیمه دوم با جریان طرفدار پرده‌نشینی زن؛ وهردو در این مشترکند که «حجاب» را به مثابه «محدود کردن زن» قلمداد می‌کنند و ذیل نگاه اول قرار می‌گیرند؛ و ایشان می‌کوشد با تبیین نگاه دوم، از ایده «حجاب به مثابه مصونیت» دفاع کند.

حقیقت این است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این حداکثر معنایی است که از حجاب در جامعه ترویج شد، که علیرغم اینکه واقعا یک پله از تلقی غربی و سنتی بالاتر است، اما همچنان حجاب را برای زن در موضع انفعال قرار می‌دهد.

اما می‌توان تقریری از حجاب ارائه کرد که حجاب، نه از موضع انفعال، بلکه از زاویه فعال بودن زن مطرح، و به مثابه کنشگری زن باشد. البته اصل این ایده در آثار شهید مطهری هست اما بسط نیافته است. در واقع الگوی غرب برای ورود زن به جامعه یا الگوی فمینیستی است که در باطن خود مردسالار است (و به تعبیر شهید مطهری زنانگی زن را نادیده می‌گیرد و او را همچون انسان بی‌بها وارد جامعه می‌کند) و یا الگوی سرمایه‌داری است که جدی گرفتن زنانگی زن را در این می‌داند که زن را به مثابه کالای جنسی وارد جامعه کند. در قبال این دو، اسلام با جدی کردن حجاب می‌خواهد نشان دهد که هم زنانگی زن در مقام حضور اجتماعی وی را جدی می‌گیرد و هم حضور او در جامعه را نمی‌خواهد در افق جنسی قرار دهد. در این فضا حجاب، نه صرفا یک واکنش انفعالی و برای مصونیت زن، بلکه یک اقدام کنشگرانه و برای ارائه الگویی از حضور زن در جامعه است که در عین جدی گرفتن زن بودن وی، مانع فروکاستن این زنانگی به افق امر جنسی می‌شود.

در منبرهای فاطمیه اول در دانشگاه امام صادق ع کوشیده‌ام که در سه‌جلسه اول این گفتمان را تبیین کنم؛ و در جلسه چهارم توضیح دهم که بر مبنای این گفتمان، ورود حاکمیت در مساله حجاب چگونه باید باشد. فایل صوتی و تصویری و متن بحث در ادامه

ادامه مطلب حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم

بازدیدها: ۱۶۳۰

جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریه جنسی» اسلامی

 بسم الله الرحمن الرحیم

نظریه‌پردازان امور جنسی در غرب، می‌کوشند حقیقت انسان را در پرتوی غریزه جنسی بازتعریف کنند. اما نظریه جنسی‌ای که بخواهد مبتنی بر نگاه اسلامی ارائه شود، باید بتواند ابتدا انسان را در افق فطرت بازتعریف کند و نشان دهد ساحت جنسی در انسان در پرتوی فطرت انسانی معنا و کارکردهای متمایزی می‌یابد.

در این مقاله با اشاره‌ به برخی از اقتضائات نظریه فطرت در قبال دوگانه‌های مهم انسان‌شناسیِ غربی، پاره‌ای از ظرفیت‌های کاربردیِ نظریه فطرت در فهم و تبیین امر جنسی در انسان، نمایان شده؛ تا راه برای ارائه یک «نظریه جنسی» مبتنی بر آموزه‌های اسلامی باز شود.

بر اساس تئوری فطرت، می‌توان نشان داد که اگرچه تفاوت‌های جنسیتی، تحت تاثیرات محیطی بروز می‌کند، اما کاملا برساختی نیست و بسیاری از آنها ریشه در متن واقعیت دارد؛ و نه‌تنها به‌کارگیری امر جنسی در راستای تعالی انسان ممکن می‌باشد، بلکه تنوع عظیم وضعیت‌های انحرافی جنسی در انسان، تبیین‌پذیر می‌گردد. بر این اساس، «حیا» به عنوان یک امر تمایزبخش جدی انسان و حیوان در عرصه مسائل جنسی، در تحلیل بسیاری از رفتارها محوریت می‌یابد؛ و قوانین خانواده نه در پرتوی مفهوم عدالت (حد و مرز گذاشتن بین افراد)، بلکه در سایه مفهوم مودت و رحمت سامان‌دهی می‌شود.

برای دریافت فایل PDF مقاله از سایت دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات جنسیت و خانواده (شماره ۱۴) اینجا را کلیک کنید.

لازم به ذکر است که این مقاله در امتداد مقاله دیگری است که قبلا نوشته‌ام و در آنجا تلاش کرده‌ام نشان دهم که چگونه می‌توان فطرت را به مثابه یک نظریه، مبنایی برای نظریه‌پردازی در حوزه علوم انسانی و اجتماعی قرار داد با عنوان «فطرت به مثابه یک نظریه انسان‌شناختی رقیب برای علوم انسانی مدرن» همچنین این مقاله پیش‌درآمدی است برای نقدهایی که بر جریان همجنسگرایی نوشته‌ام با عناوین “همجنس‌گرایی: اختلال يا امر طبيعی” و “تحلیل فلسفی-حقوقی همجنس‌گرایی: گناه «لواط» یا حق «ازدواج هم‌جنس‌گرایان»

مطالعه متن کامل مقاله جنسیت و فطرت در  ادامه مطلب جنسیت و فطرت؛ گامی به سوی یک «نظریه جنسی» اسلامی

بازدیدها: ۸۶۲

کنشگری اجتماعی زن در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

روز پنجشنبه ۱۹ تیر ۱۳۹۹ در جمع فعالان اجتماعی زن در سازمان تبلیغات شهر قم بحثی داشتم با این عنوان؛ و درصددم نشان دهم که نگاه اسلامی چگونه از سویی از نگاههای فمینیستی فاصله می‌گیرد و چگونه در عین حال نقش‌آفرینی اجتماعی زن را جدی می‌گیرد. در یک کلام الگوی فکری بنده این است که چگونه روابط خانوادگی باید در افق اجتماع امتداد بیابند؛‌رابطه مومنان برادر و خواهری یا پدر و مادری شود.این بحث را به یک معنا تکمله و ارتقای بحث «زن یا نا-مرد، مسأله این است» می‌توان دانست.

فایل ضمیمه تا دقیقه ۳۶ ارائه بحث است و ادامه‌اش پرسش و پاسخ است.برای دانلود کلیک کنید

بازدیدها: ۴۹۰

اسلام در دنیای متجدد

بسم الله الرحمن الرحیم

روز پنج شنبه۹۹/۳/۱۵ به درخواست انجمن علمی دانشکده زنان و خانواده دانشگاه ادیان و مذاهب اولین نشست از سلسله نشست‌های اسلام و مقتضیات زمان/زنان بحثی با عنوان «اسلام در دنیای متجدد» برگزار شد با دغدغه پرداختن به این مساله که آیا اسلام ۱۴۰۰ سال قبل می تواند پاسخگوی مسائل امروز زنان باشد؟! فایل آن به پیوست تقدیم می‌شود.

دانلود فایل صوتی

 

بازدیدها: ۷۶۳

ماهیت خانواده و مکانیسم قانون‌گذاری در آن

بسم الله الرحمن الرحیم

روز یکشنبه ۲۶ آبان ۱۳۹۸ در دانشگاه باقرالعلوم ع نشستی برگزار شد ناظر به «چالش‌های سیاست‌گذاری خانواده در گام دوم»

نظر بنده این است که مهمترین چالشی که در این زمینه در کشور وجود دارد به فهم نادرست از ناظر به آن برمی گردد.

مباحث این جلسه بنده که در کمتر از نیم ساعت بیان شد خلاصه فشرده‌ای است از سخنرانی‌های «زن یا نا-مرد، مسأله این است؛ بازاندیشی هویت زن در اسلام و فمینیسم» و «خانواده، نقطه جدال تمدن اسلام و غرب» (که این سخنرانی در سلسله سخنرانی‌های «خانواده عاشورایی» شرح و بسط داده شد) و مقاله «الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زنان و خانواده»

این نشست با حضور بنده و سرکار خانم علاسوند انجام شد و ترتیب بحثها در فایل ضمیمه چنین است:

ابتدا سخنان سوزنچی، سپس سخنان سرکار خانم علاسوند، سپس سوالات حضار (هرکدام حدود نیم ساعت)
دوباره سخنان سوزنچی و خانم علاسوند (هر کدام حدود ۱۵ دقیقه)

دریافت فایل صوتی

بازدیدها: ۷۴۱

خانواده عاشورایی

بسم الله الرحمن الرحیم

محرم امسال در بندرعباس در هیات انتظار بحثی داشتم در زمینه اینکه چگونه از واقعه عاشورا برای تقویت نهاد خانواده می‌توان بهره گرفت.

صوت شب اول محرم (اهمیت مساله عاشورا برای حل مسائل زندگی) (فایل اولیه این جلسه ناقص بود که فایل کامل در ۱۸ شهریور جایگزین شد)

صوت شب دوم محرم (چرایی بحرانی بودن وضعیت خانواده در دوره مدرن؛ تاملی در تغییر معنای شغل)

صوت شب سوم محرم (آیا ما در مقابل این تغییر چاره‌ای نداریم؟ نمونه‌ای از راهکارها در مساله شغل + تفاوت نوع نگاه دینی به خانواده)

صوت شب چهارم محرم (زن در خانواده: زن کوفی، زن غربی، یا زن مومن در الگوی حضرت زینب س)

صوت شب پنجم محرم (داشتن یا بودن؛ خودشکوفایی یا شهرت‌طلبی: حجاب یا خودنمایی؛ حجاب به مثابه پرچم؛ آرمان نهایی: عدالت یا مودت و رحمت)

صوت جلسه ششم (مفهوم حیا برای خودشکوفایی در مقابل خودنمایی + احیای واقعی حقوق زن: ظلم به زن ناشی از جهالت است، نه منفعت‌طلبی)

صوت جلسه هفتم (جدی گرفتن زن در خانواده چگونه امکان احیای حقوق او را میسر می‌کند + اگر خانواده جدی گرفته شود تمرکز بر حقوق کودک خواهد بود یا احترام والدین)

صوت جلسه هشتم (هفت سال سوم تربیت: تربیت برعهده خانواده است یا نظام؛ حضرت علی اکبر، الگویی برای تربیت جوان) (فایل اولیه این جلسه بی‌کیفیت بود که فایل باکیفیت در ۱۸ شهریور جایگزین شد)

صوت جلسه نهم (اهمیت اساسی مفهوم برادری در ارتباطات اجتماعی دینی و فهم ارتباط با ولیّ)

صوت جلسه دهم (نقش مرد در خانواده، ولیّ:‌شوهر و پدر؛ مقدمه‌ای برای فهم نقش امام در جامعه)

صوت جلسه یازدهم (ادامه بحث نقش زن در خانواده و جامعه: مادری و اهمیت آن)

خلاصه بحث‌ها: ادامه مطلب خانواده عاشورایی

بازدیدها: ۱۰۵۷

نقش‌آفرینی اجتماعی زن

بسم الله الرحمن الرحیم

از آنجا که امروزه ظاهراً فمینیسم است که مهمترین مدافع نقش‌آفرینی زن در اجتماع قلمداد می‌شود، گام اول در ترسیم الگوی مطلوب از حضور و نقش‌آفرینی اجتماعی زن این است که با تصویر صحیح میدان بازی، در دام الگوی «نا-مرد سالارانه» غربی نیفتیم؛
این مطلبی بود که چندی پیش در سخنرانی‌ای با عنوان زن یا نا-مرد، مساله این است! بدان پرداختم.

گام دوم، ارائه تصویر اسلامی است؛
و برای اینکه از مواجهه سلیقه‌ای اجتناب شود باید با اصل قرار دادن محکمات، این مساله متشابه را حل کرد.

بدین منظور نشستی در روز اول ماه مبارک رمضان ۱۴۴۰ (۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۸) در مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران در قم برگزار شد، و از آنجا که جمع حاضر، در جریان بحث قبل بود، محور این جلسه، ادامه بحث مذکور قرار داده شد ودر فرصت مذکور عمدتا به بیان ابعاد سلبی تصویر اسلامی (یعنی چارچوبها و محدوده هایی که در طراحی این نقش‌آفرینی باید رعایت کرد) بسنده شد؛ هرچند اشاره بسیار مختصری شد به ابعاد ایجابی؛ تا ان شاء الله در فرصتی دیگر بحث تفصیلی از ابعاد ایجابی آن نیز مطرح شود.

دانلود فایل صوتی نقش آفرینی اجتماعی زن

بازدیدها: ۳۶۹

زن یا نا-مرد، مسأله این است؛ بازاندیشی هویت زن در اسلام و فمینیسم + فایل صوتی

بسم الله الرحمن الرحیم

روز سه شنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۷ در سلسله نشست‌های بحران جنسی در ایران بحثی داشتم در زمینه هویت جنسیتی زن در فمینیسم و اسلام.

فایل صوتی جلسات + یادداشتی که سیر بحث را نشان می‌دهد تقدیم می‌شود

قسمت اول: زن: «نا-مرد» یا «مادر» (غرب می‌خواهد زنان را از خانه به خیابان بیاورد؛ اسلام می‌خواهد مردان را از جامعه به خانواده برگرداند)

قسمت دوم: زن: «نا-مرد» یا «مادر» (درباره فطرت و غریزه + آیه الرجال قوامون …)

یادداشت‌های سیر بحث جلسه زن به مثابه «نا-مرد» یا «مادر»

در خبرگزاری مهر خلاصه‌ای از سخنرانی فوق را گذاشته‌اند (اینجا)

بازدیدها: ۱۲۶۳

زن در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

پنج شنبه ۵ مرداد ۱۳۹۶ در حوزه علمیه حضرت خدیجه در مشهد در جمع تعدادی از خانم‌های طلبه و دانشگاهی، بحثی مطرح شد درباره «زن در اسلام از دیدگاه اندیشمندان معاصر با تاکید بر آراء علامه طباطبایی، شهید مطهری»

مساله اصلی‌ای که این چند ساله ذهن مرا درگیر کرده است، این است که قرار گرفتن در فضای فکر مدرن، تحلیل ما از مساله خانواده، و به تبع آن، مسائل مربوط به زن و مرد را به بیراهه کشانده است.

در این دو جلسه سعی شد با استفاده از آموزه‌های اسلام، تصویری از جایگاه و نقش زن ارائه شود که بتواند بین واقع‌بینی و آرمان‌گرایی جمع کند و پاسخگوی بسیاری از شبهات مربوطه (از جمله آیه فاضربوهن! تعدد زوجات، و …) باشد؛ شبه‌حق‌هایی که تنها و تنها به خاطر اینکه نسخه اصلی حق را نمی‌شناسیم میدان برای جولان پیدا کرده‌اند.

نیازی به تاکید ندارد که ایده‌های اصلی این بحث را بیش و پیش از همه مدیون شهید مطهری هستم.

فایل صوتی جلسه اول

فایل صوتی جلسه دوم

بازدیدها: ۴۰۶

حضرت زینب(س) و چگونگی نقش آفرینیِ اجتماعی زن مسلمان

بسم الله الرحمن الرحیم

نحوه حضور زن در جامعه و نقش‌آفرینی اجتماعی وی را باید به عنوان یک سوال و بلکه یک چالش جدی در پیش روی انقلاب اسلامی دانست که هم می‌خواهد زن را در فضای اسلامی خود حفظ کند و هم نقش مستقیم اجتماعی برای او قائل شود؛ و به نظر می‌رسد هنوز الگوی واضح و تعریف‌شده‌ای برای جمع بین این دو، که نه در ورطه الگوی غربی فمینیسم بیفتد، و نه همچون مدل سنتی، زن را از حضور در جامعه منع کند، ارائه نشده است.

شهید مطهری در مباحث خود برای رسیدن به چنین الگویی، پیشنهاد داده‌اند که ابعاد زنانه و انسانی زن را به نحو توامان در نظر بگیریم، به طوری که زن، وظایف اجتماعی خود را (که از این حیث با مردان تفاوتی ندارد) در مداری متناسب با زنانگی خویش انجام دهد، اما به همین بیان کلی بسنده کرده‌اند. در مقاله حاضر تلاش شده با ارتقای نظری این الگو (که در عین توجه به دو مولفه انسانیت و زنانگی زن، آنها را در افق متعالی در نظر آوریم)،‌ این الگو در مورد اقدامات حضرت زینب، آن هم در بازه زمانی وقایعی که در کربلا رخ داد پیاده شود. در این راستا، با مروری بر گزارشات معتبری که از حضور و اقدامات ایشان در این بازه زمانی در دست بود، نمونه‌هایی از این «نقش‌آفرینی اجتماعی در مدار متفاوت» مطرح شد: در شب عاشورا، اینکه توصیه‌های امام برای آماده‌سازی حضرت زینب چگونه قابل تطبیق بر همین دو بعد انسان بودن و زن بودن وی است؛ در روز عاشورا، تبیینی از اینکه چرا ایشان به دفاع از امام حسین ع نپرداخت و چگونه مسئولیت تبلیغ دین در عرصه‌ای که مردان نمی‌توانستند به تبلیغ بپردازند بر دوش ایشان قرار گرفت؛ و در فردای عاشورا، چگونه ایشان از طریقِ به گریه انداختن دشمن، عملا پیروزی حقیقی امام را در همان صحنه کربلا اثبات نمود.

مشاهده مقاله در فصلنامه پژوهشی مطالعات اسلامی زنان و خانواده (شماره ۵)

مطالعه متن مقاله در ادامه مطلب حضرت زینب(س) و چگونگی نقش آفرینیِ اجتماعی زن مسلمان

بازدیدها: ۵۳۴

چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه

بسم الله الرحمن الرحیم

امسال (سال ۱۳۹۴) دهه اول محرم را در بندرعباس هستم. عصرها برای خواهران هیات انتظار بحثی را مطرح شد با عنوان «چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه بر اساس الگوی حضرت زینب س» که جمعا ۹ جلسه شد. در ادامه فایلهای صوتی و خلاصه ای از بحث تقدیم می شود.

ادامه مطلب چگونگی حضور و نقش آفرینی زن در جامعه

بازدیدها: ۷۹۰

الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زنان و خانواده

بسم الله الرحمن الرحیم

چندی پیش مقاله ای نوشته ام با عنوان

«الگويي اسلامي براي تحليل مسائل زن و خانواده و کاربرد آن در عرصه سياست‌گذاري‌»

که این مقاله در اولین شماره فصلنامه دین و سیاست فرهنگی (تابستان ۱۳۹۳) منتشر شده است. برای مطالعه چکیده و دریافت متن کامل آن به ادامه مطلب مراجعه کنید.

ادامه مطلب الگویی اسلامی برای تحلیل مسائل زنان و خانواده

بازدیدها: ۱۴۸۹

بایدها و نبایدهای حضورزن در اجتماع از نگاه اسلام – ماهنامه خيمه

حد و مرز حضور زن در اجتماع از نگاه اسلام چیست؟

براي پاسخ به اين مساله بايد ابتدا نکاتي را به عنوان مقدمه عرض کنم. نکته اول اينکه در طبقه‌بندی سنتی علوم، مسایل مربوط به زندگي انسان، به سه گروه فردی، خانوادگی و اجتماعی تقسیم می‌شد. مثلا حکمت عملی را که تقسیم‌بندی می‌کردند، سه شاخه اخلاق، تدبیر منزل و سیاست مدن داشت. این فقط یک تقسیم سليقه‌اي نبود، مبنا داشت. اما الان یک طبقه‌بندی در جامعه ما، به تبع مباحث غربي، رایج  شده است که مسایل را به فردی و اجتماعی تقسیم می‌کند. این طبقه‌بندی یک اشکال جدی دارد که براي بحثهاي خانواده اصالتي قائل نيست و همه بحثهاي خانواده را ذيل مسائل فردي يا اجتماعي ملاحظه مي‌کند: یا روان‌شناسی خانواده است یا جامعه‌شناسی خانواده، یعنی محور بحث یا فرد است یا جامعه و حلقه وسط حذف شده است. ادامه مطلب بایدها و نبایدهای حضورزن در اجتماع از نگاه اسلام – ماهنامه خيمه

بازدیدها: ۶۲۳