حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم

 بسم الله الرحمن الرحیم

مساله حجاب (که شاید بخودی خود و منفصل از زمان و مکان، یک حکم دست چندم در شریعت باشد) به دلایل تاریخی-اجتماعی در یک قرن اخیر اهمیت خاصی پیدا کرده است؛ و اگر این جایگاه خاصی که امروز پیدا کرده درست فهم نشود تحلیل درستی از بسیاری از جریانات معاصر نمی‌توان داشت.

اگر حدیث منسوب به حضرت زهرا س که «برای زن بهتر این است که مردان او را نبینند و او مردان را نبیند» را در گوشه ذهنمان پررنگ کنیم، می‌توان گفت در سنت اسلامی دو نگاه به حجاب وجود داشته است:

▫️یکی نگاهی که حجاب را ذیل این حدیث می‌دید؛ که خروجی‌اش توصیه به پرده‌نشینی و خانه‌نشینی زن است؛ و

▫️دیگری حجاب را در کنار و بلکه مکمل این حدیث می‌دید، با این بیان که حدیث مذکور، در مقام بیان یک قاعده کلی در روابط زن و مرد است، که می‌خواهد بگوید اصل بر عدم اختلاط است؛ اما حجاب، ناظر به این واقعیت میدانی است که اساسا زندگی انسان، اجتماعی است و زندگی اجتماعی، جز با حدی از اختلاط بین زن و مرد ممکن نیست، لذا حجاب در اسلام، نه مهر امضایی بر پرده‌نشینی زن، بلکه مهر تاییدی بر حضور زن در میان جامعه است، اما به نحوی که جنسیت او تحت‌الشعاع امور جنسی قرار نگیرد.

شاید از بهترین صورت‌‌بندی‌های این نگاه دوم، بحثهای شهید مطهری در کتاب «مساله حجاب» باشد. ایشان در نیمه اول کتاب با جریان غربزده درگیر است که آنان حجاب را از منظر تسلط مرد بر زن تحلیل می‌کنند، و در نیمه دوم با جریان طرفدار پرده‌نشینی زن؛ وهردو در این مشترکند که «حجاب» را به مثابه «محدود کردن زن» قلمداد می‌کنند و ذیل نگاه اول قرار می‌گیرند؛ و ایشان می‌کوشد با تبیین نگاه دوم، از ایده «حجاب به مثابه مصونیت» دفاع کند.

حقیقت این است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این حداکثر معنایی است که از حجاب در جامعه ترویج شد، که علیرغم اینکه واقعا یک پله از تلقی غربی و سنتی بالاتر است، اما همچنان حجاب را برای زن در موضع انفعال قرار می‌دهد.

اما می‌توان تقریری از حجاب ارائه کرد که حجاب، نه از موضع انفعال، بلکه از زاویه فعال بودن زن مطرح، و به مثابه کنشگری زن باشد. البته اصل این ایده در آثار شهید مطهری هست اما بسط نیافته است. در واقع الگوی غرب برای ورود زن به جامعه یا الگوی فمینیستی است که در باطن خود مردسالار است (و به تعبیر شهید مطهری زنانگی زن را نادیده می‌گیرد و او را همچون انسان بی‌بها وارد جامعه می‌کند) و یا الگوی سرمایه‌داری است که جدی گرفتن زنانگی زن را در این می‌داند که زن را به مثابه کالای جنسی وارد جامعه کند. در قبال این دو، اسلام با جدی کردن حجاب می‌خواهد نشان دهد که هم زنانگی زن در مقام حضور اجتماعی وی را جدی می‌گیرد و هم حضور او در جامعه را نمی‌خواهد در افق جنسی قرار دهد. در این فضا حجاب، نه صرفا یک واکنش انفعالی و برای مصونیت زن، بلکه یک اقدام کنشگرانه و برای ارائه الگویی از حضور زن در جامعه است که در عین جدی گرفتن زن بودن وی، مانع فروکاستن این زنانگی به افق امر جنسی می‌شود.

در منبرهای فاطمیه اول در دانشگاه امام صادق ع کوشیده‌ام که در سه‌جلسه اول این گفتمان را تبیین کنم؛ و در جلسه چهارم توضیح دهم که بر مبنای این گفتمان، ورود حاکمیت در مساله حجاب چگونه باید باشد. فایل صوتی و تصویری و متن بحث در ادامه

دانلود فایل صوتی جلسه اول

دانلود فایل صوتی جلسه دوم

دانلود فایل صوتی جلسه سوم

دانلود فایل صوتی جلسه چهارم

اطلاع یافتیم که شبکه دو سیما در برنامه ایوان بهشت در روزهای ۳۰ آذر و ۱ و ۳ و ۴ دی ۱۴۰۱ این جلسات را پخش کرده است که از طریق سایت تلویبیون می‌توانید آنها را مشاهده کنید:

فیلم جلسه اول در تلویبیون و در آپارات

فیلم جلسه دوم در تلویبیون و در آپارات

فیلم جلسه سوم در تلویبیون و در آپارات

فیلم جلسه چهارم در تلویبیون و در آپارات

تبصره: تیم رسانه‌ای هیات میثاق با شهدای دانشگاه امام صادق ع زحمت کشیده و تاکنون چهار کلیپ تصویری از این جلسات بنده تهیه و نشر داده‌اند. ضمن تشکر از ایشان، تذکر این نکته لازم است که در هریک از آن چهار کلیپ، بحثهای جدا از هم طوری به هم چسبانده‌ شده که مخاطب گمان می‌کند با یک فراز متصل مواجه است. از این رو، آن کلیپها هریک به کلیت خود معنایی را به مخاطب منتقل می‌کند که شاید تفاوت‌های مختصری با مراد گوینده داشته باشد. چه خوب است که اگر کلیپی تهیه می‌شود، برش متصلی از بحث باشد، ویا اگر تقطیعی رخ می‌دهد اتصال این قطعات به گونه‌ای باشد که مخاطب متوجه باشد که وسط اینها مطالبی گفته شده و چنین کنار هم گذاشتنی، بر اساس ذهنیت تدوینگر است، نه گوینده.

البته این تیم زحمت دیگری را هم متقبل شد و آن پیاده سازی فایل سخنرانیهای مذکور است که برای مشاهده آن اینجا را کلیک کنید.

Visits: 1554

14 Replies to “حجاب به مثابه کنشگری زن مسلمان + فیلم”

  1. بازتاب: حضرت زهرا سلام الله علیها و کنشگری زن مسلمان | حسین سوزنچی

  2. بازتاب: چالش‌های حجاب و گشت ارشاد در مناظره با میلاد دخانچی | حسین سوزنچی

  3. بازتاب: حجاب مدحلی بر کنشگری زن مسلمان | حسین سوزنچی

  4. اگر قانون حجاب رو بردارید، قطعا و قطعا و قطعا یک مدت کوتاه شاید ، تاکید می‌کنم فقط شاید یک مدت کوتاه عده کمی آزاد، نه لخت، نه با شورت و سوتین، بلکه نهایتا با تاپ و شلوارک، توی خیابونهای تهران، فقط تهران، ظاهر بشن اما بهتون قول میدم بعد از یک دوره کوتاه عرف نظم جدیدی به جامعه میده و شما متوجه میشید که ترستون بی مورد بود
    من یک زن محجبه هستم که این حرف رو میزنم

    • سلام علیکم
      من این طور فکر نمی کنم. یعنی شاید در جایی مثل عربستان پیش بینی شما درست از آب دربیاد اما در ایران خیر
      علتش را هم توضیح دادم. خلاصه استدلال بنده این چند مقدمه است:
      ۱. در ایران بعد از انقلاب هویت نظام به حجاب گره خورده است و کارکرد پرچم را پیدا کرده است (با درست یا غلط بودن این گره زدن کار ندارم صرفا دارم خبر می‌دهم)
      ۲. نظام حاکم بر ایران دشمن جدی دارد (با اینکه دشمن سازی خوبه یا بد و آیا می تونستیم دشمن نداشته باشیم و … کار ندارم. صرفا دارم خبر می دهم)
      ۳. برای هر دشمنی مهمترین اقدام علیه دشمنش این است که پرچم دشمنش را چنان پایین بیاورد که زیر پای خود له کند و اثری از آن نماند.

      لذا مساله بی حجاب و برهنه شدن صرفا یک مساله داخلی نیست که عده‌ای بی‌بند و بار بخواهند بی‌حجاب شوند. بلکه دشمنانی به کمین نشسته‌اند که تا رواج برهنگی کامل در معابر عمومی به صورت گسترده و ماندگار انجام نشود دست برنخواهند داشت.
      یکبار از خودتان بپرسید چرا در میان این افرادی که با نظام ایران دشمنی می کنند این اندازه برای کسی مثل مسیح علینژاد هزینه می‌دهند و حمایت می‌کنند. اگر دقت کنید وی فقط مساله اش حجاب است. مگر یک حکم فقهی فرعی چه اهمیتی دارد که این اندازه او بر آن پافشاری می کند و این اندازه حمایت می‌شود؟

      • فکر نمیکنید همین موضوع اول که به اون اشاره کردید، مانع میشه تا تظام، نگاهی خردمندانه تر به این نوضوع داشته باشه!
        بله دشمن هست. کدام کشور ی میتونه ادعا کنه که دشمن نداره، اما چرا اینطور نمیبینید که این نردم ، مردم داخل ایران که دل در عشق وطن دارند ، این نردم هن عقل دارند هم شعور و هم عرف و هم بسیار اخلاقمند هستند.
        چرا فکر نمیکنید که شما دلرید خطا میکنید.
        الان که به اصطلاح دارید حالا نه شنای نوعی بلکه کسانی با سبک و سیاق فکری شمه، سعی دارند مردم رو روبه روی هم قرار دن تا به لصطلاح مردم جلوی بی حجابی رو بگیرند، مردم رو رو در روی هم قرار نمیدین؟ اتحاد و همدلی مردم رو به رشمنی نسبت به هم تبدیل نمیکنید؟ متوجه هستید چقدر بسته دارید نگاه میکنید؟!!!
        یکبار فکر کنید شاید دارید اشتباه میکنید بعد با این نگاه به ماجرا نگاهی دوباره بیاندازید
        اینقدر خودتون رو با دشمن دشمن راضی نکنید. به خدا اگر این مردم به جون هم بیافتند ، دشمن چکاره ست.

        • من نمی دانم شما چرا اصرار به ندیدن وقایع دارید. من می گویم یک واقعه ای رخ داده شما می فرمایید همان واقعه نمی گذارد ما واقعیت را ببینیم؟!!!
          اما در مورد عبارت «رو در روی هم قرار دادن مردم»
          اگر منظورتان از این سخن این است که اساسا باب امر به معروف و نهی از منکر بسته شود این بوضوح خلاف دستور اسلام و خلاف عقلانیت است که بحث دیگری می‌طلبد و شما ظاهرا ادعا دارید ه مسلمانید و لذا به عنوان یک مسلمان نمی توانید این سخن را بگویید.
          اما اگر منظورتان تقابلها و نزاعهایی است که گاه برخی افراد به اسم نهی از منکر انجام می دهند این مطلبی است که با شما همراهم و اتفاقا یک جلسه مفصل درباره همین صحبت کردم و توضیح دادم که نهی از منکر باید با روی خوش و محبت همراه باشد زیرا هدف حجاب بالا بردن ارزش زن است و کسی که به اسم نهی از منکر توهین می کند عملا خلاف هدف حجاب رفتار می‌کند و کارش مصداق منکر است نه نهی از منکر.

          اما اینکه ممکن است ما اشتباه بکنیم کاملا درست است. اما شما هم ممکن است اشتباه بکنید. صرف اینکه هرکس ممکنه اشتباه بکنه دلیل نمیشه که از نظرش دست برداره. شما دقیقا بفرمایید کجای بحث من اشتباه است تا من از آن دست بردارم. من وقتی مطالب شما را می خوانم به نظرم می آید که شما مرا نقد نمی کنید. بلکه برخی از حرفهایی که برخی به غلط به اسم حجاب مطرح می کنند را نقد می خواهید بکنید و اینجا را محلی برای نظرات خود یافته اید
          ببیند من مساله دشمن را چگونه مطرح کردم و شما پاسخی که دادید چه ربطی به توضیحات من دارد؟
          آیا وقتی من می گویم دشمن داریم معنایش این است که مردم ما خوب نیستند؟
          آیا وقتی در جنگ تحمیلی دشمن داشتیم چون مردم خوب بودند باید بی خیال دشمن می شدیم؟
          بله؛ اینکه به بهانه وجود دشمن نواقص خود را نادیده بگیریم کار غلطی است اما آیا من این را گفتم؟

      • و یک مطلب دیگه.
        چرا کسانی مثل مسیح علی نژاد شدند برای شما معیار عکس العمل یا اندازه گیری و معیاری برای اندازه گیری رفتار شما؟ خودم که فکر میکنم دو تا جواب به این سوال میتونم بدم
        اول اینکه:
        یا خودتون میدونید که به این زن چنان ظلمی رفته که اگر روایت رو به یاد بیارید که هرحکومتی به کفر پایدار میمونه اما به ظلم نه، باعث وحشت حکومت میشه.
        من با نظر و رفتار خانم علی نژاد موافق و همراه نیستم اما یکبار ببینید با این زن چه کردید که اینطور پر از خشم و نفرت شده که حتی راضی به همراهی با دشمن وطنش بشه! یک جو انصاف دارید؟ تا ببینید چرا این زن اینطور خشمگین شده؟
        و جواب دوم من اینه:
        ا فکر میکنید مردم چنان صغیر و ضعیف و کم عقل هستند ، یادلیلی میبینید که مردم با او و حرفهای او همراهی کنن! که اگر اینطور باشه و شما هم منصف باشی، بازهم به خودتون رجوع خواهید کرد.

        به هر حال چند توصیه خواهرانه هم به شما دارم
        اول اینکه اون نگاه از بالا به پایین رو در خودتون از بین ببرید. یکبار دیگه برید اون فیلم مناظره رو نگاه کنید. ببینید چه زبان بدن و نگاه پر از من چه قدر خوبم و تو نمیفهمی در رفتار بدن و نگاهتون هست
        دوم اینکه: خوب با توجه به سبک زندگی شاید بتونم با دلسوزی یاهم دلی باهاتون داشته باشم بابت نوع نگاهتون. اما قبول نه. کاری که خودم کردم رو بهتون توصیه میکنم. از جمع و دایره دور و برتون دوری نکنید اما پاتون رو کمی فراتر از دایره اطرافیانتون بگذارید با ادمهایی که شبیه شما نیستند ارتباط بگیرید البته نه برای گفتن حرفهاتون. بلکه سکوت کنید و فقط گوش باشید بشگوید و چشم باشید ببینید. نه به شکل جاسوس نه به شکل محقق. نه به شکل وای چقدر این ادمها نمیفهمند، بلکه به شکل کسی که میخواد اونها رو بفهمه. ببینه . درکشون کنه. حرفهاشون رو بفهمه، فارغ از اینکه موافق یا مخالف هست. بله کار راحاتی نیست اما همه ما نیاز داریم اون دیگری غیر از خود رو بفهمیم و شما بیشتر چون حرفتون و کارتون مسقیم روی زندگی اونها تاثیر ،ثبت و منفی داره

        • برای من امثال مسیح علینژاد هیچگاه معیار نبوده اند. اما گاهی برخی از افراد اقدامشان خیلی توجه را جلب می ند. من اگر به وی مثال زدم از این جهت که یک آدمی است که همه هویت خودش را از این فحش دادن کسب می کند و عرضم این است که واقعا چرا حکومتی مثل دولت آمریکا این اندازه به چنین شخصی میدان می دهد؟ خود همین آیا نمی تواند یک علامت سوال ایجاد کند؟ و م صرفا دنبال این علامت سوال هستم نه بیش از آن؛ لذا پاسخهایی که داده اید یک نوع نیت خوانی و غیبگویی است که احتمالا شما مدعی هستید چیزی از باطن دیگران می دانید که هیچکس نمی داند حتی خود شخص!

          اما درباره دو توصیه تان
          اولا از اینکه قصد توصیه دارید از شما متشکرم. بالاخره همه ما به اصلاح نیازمندیم و توصیه دیگران ان شاء الله به ما کمک بکند
          ثانیا نمی دانم کدام مناظره را می فرمایید چون من دهها مناظره داشته ام. اما اینکه باز از نوع نگاه من نیت خوانی و باطن بینی کرده اید جای تعجب دارد. با این حال اگر نگاه از بالا به پایین به کسی داشته ام از خدا طلب استغفار می کنم اما توصیه من هم به شما این است که این اندازه درباره باطن دیگران قضاوت نکنید.

    • مثلا الان کدوم کشوری که ولنگاری در پوشش دارند محدود به تاپ و شلوارک مونده تو دنیا که ایران مستثنا هست. چرا این را اصلا مستثنا هست؟
      بهترین مثال های شما شرق آسیا است که همون ها هم در اماکنی مثل استخر و ساحل و … که برهنه کامل و مختلط هستن. در کف جامعه هم همون تاپ و شلوارک کوتاه و … مرسومه.

      • شما هنه اون کشورها بودین؟
        استخر هم رفتین؟
        قرار نبود نگاهتون رو حفظ کنید؟
        خودتون رو توجیه میکنید یا یا در مورد ما فکر دیگری کردین؟

        • نیازی نیست ایشان آنجا رفته باشد تا دیده باشد.
          این اطلاعاتی است که براحتی در اینترنت امروزه همه می توانند از آن باخبر باشند

  5. بازتاب: هویت زن مسلمان در عصر انقلاب اسلامی | حسین سوزنچی

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*